Gazeta PodatkowaNiejeden podatnik odlicza dni do końca roku. Przedawnią się wówczas podatki, których termin płatności upłynął 5 lat temu. Wiele czynników może jednak wydłużyć termin przedawnienia. Sposoby, które fiskus stosuje najczęściej, aby zyskać więcej czasu na ściągnięcie podatków, to: nadanie nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, podjęcie działań egzekucyjnych, wszczęcie postępowania karnego skarbowego.

Skutki upływu czasu

Zobowiązanie podatkowe przedawnia się zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Stanowi tak art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej. Terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było – w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień. Z końcem bieżącego roku, czyli po północy 31 grudnia 2014 r., przedawnią się podatki, których termin płatności upłynął w 2009 r. (przykład 1).

Przedawnienie oznacza, że zobowiązanie wobec fiskusa wygasa, mimo że nie zostało uiszczone. Podatnik nie musi go regulować. Urzędnicy nie mogą dochodzić zapłaty w trybie przymusowym. Wygasają również odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę są konsekwencją nieuiszczenia podatku w terminie płatności. Mają charakter akcesoryjny. Oznacza to, że są ściśle związane z zobowiązaniem podatkowym i dzielą jego los. Odsetki za zwłokę tracą więc byt prawny, jeżeli zobowiązanie podatkowe, od którego były naliczane, wygasa.

Dokumentację podatkową trzeba przechowywać do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, którego ona dotyczy.

Urzędnikom nie wolno po upływie terminu przedawnienia wszcząć i prowadzić postępowania podatkowego mającego na celu określenie wysokości podatku. Kwestia wygaśnięcia zobowiązania podatkowego może jednak wystąpić w trakcie takiej procedury. Urzędnicy mają obowiązek z urzędu uwzględnić upływ terminu przedawnienia. Postępowanie – niezależnie od tego, na jakim jest etapie – musi być umorzone, jeżeli w jego trakcie zobowiązanie podatkowe przedawniło się. Zasada ta obowiązuje zarówno organ pierwszej instancji, jak odwoławczy.

Wpływ egzekucji

Urzędnicy mają jednak sposoby, aby na ściągnięcie danin zyskać więcej czasu niż 5 lat. Pierwszy to wykorzystywanie rygoru natychmiastowej wykonalności.

Decyzje nakładające na adresata obowiązek uiszczenia podatku podlegają wykonaniu dopiero wtedy, gdy staną się ostateczne. Podatnik, odwołując się od takiego rozstrzygnięcia wydanego przez urząd skarbowy, ma prawo wstrzymać się z płatnością do czasu rozpatrzenia sprawy przez izbę skarbową. Urzędnicy mogą to ukrócić. Decyzje wydawane na krótko przed upływem terminu przedawnienia podatku wolno im opatrzyć rygorem natychmiastowej wykonalności. Stosowanie takiego rozwiązania jest dopuszczalne, jeżeli istnieją obawy, że zobowiązanie nie zostanie w przyszłości wykonane.

Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności otwiera fiskusowi drogę do wdrożenia postępowania egzekucyjnego w przypadku, gdy podatnik dobrowolnie nie uiści spornej kwoty. Działania egzekucyjne wydłużają natomiast termin przedawnienia podatku. Wynika to z art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej. Zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony, powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Po przerwaniu termin ten biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Liczy się go od tego momentu od początku (przykład 2).

Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania każdego środka egzekucyjnego. Nie ma ograniczenia, że taki efekt osiąga się w przypadku tylko pierwszego środka egzekucyjnego, a kolejnych nie.

Zastosowanie środka egzekucyjnego to zajęcie mienia – z wyłączeniem składników majątkowych niepodlegających egzekucji z mocy prawa lub zwolnionych na wniosek podatnika ze względu na jego ważny interes. Najczęściej urzędnicy zajmują rachunki bankowe, wynagrodzenie za pracę, świadczenia emerytalne, wierzytelności pieniężne, wartościowe ruchomości, nieruchomości. Pełny wykaz środków egzekucyjnych stosowanych w przypadku ściągania należności pieniężnych znajduje się w art. 1a pkt 12 lit. a) ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Sposób poinformowania o podjętych działaniach zależy natomiast od ich rodzaju. Podatnik powinien otrzymać odpis zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego u dłużnika zajętej wierzytelności (np. pensji), protokół zajęcia prawa majątkowego (np. autorskiego), odpis protokołu zajęcia ruchomości (np. samochodu) lub odpis protokołu odbioru dokumentu. Musi być przy tym poinformowany o zajęciu majątku przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, aby doszło do przerwania biegu tego terminu (por. uchwałę NSA z dnia 3 czerwca 2013 r., sygn. akt I FPS 6/12).

Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności można kwestionować. Na wydane w tej sprawie postanowienie przysługuje zażalenie, a jeżeli nie przyniesie to zmiany stanowiska fiskusa – skarga do sądu administracyjnego. Nie wstrzymuje to jednak realizacji decyzji. Dobra wiadomość jest taka, że gdy nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności okaże się bezpodstawne, działania egzekucyjne podjęte na jego podstawie nie będą powodowały przerwania biegu terminu przedawnienia.

Uchylenie postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności sprawia, że wynikające z decyzji zobowiązanie podatkowe nie jest wymagalne. Postępowanie egzekucyjne, prowadzone w oparciu o ten rygor, podlega więc umorzeniu, a podjęte działania nie wywołują skutków prawnych (nie dotyczy to praw osób trzecich nabytych w wyniku czynności egzekucyjnych, np. prawa własności rzeczy kupionej na licytacji). Oznacza to, że zastosowane środki egzekucyjne (zajęcie składników majątku) nie spowodowały przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Kwoty ściągnięte po upływie terminu przedawnienia fiskus musi zwrócić (por. uchwałę NSA z dnia 28 kwietnia 2014 r., sygn. akt I FPS 8/13).

Wyjaśnienie nadużyć

Urzędnicy zyskują więcej czasu na dochodzenie podatków także w przypadku wszczęcia postępowania karnego skarbowego, np. w trakcie postępowania podatkowego. Powodem może być podejrzenie popełnienia przez podatnika takich nadużyć jak uchylanie się od opodatkowania, oszustwa podatkowe, wyłudzenie VAT itp.

Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia czynu zabronionego wiąże się z niewykonaniem zobowiązania podatkowego. Od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się, a po zawieszeniu jest kontynuowany. Wynika to z art. 70 § 6 pkt 1 i § 7 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Podatnik musi być powiadomiony o wystąpieniu takiej sytuacji. Nie należy jednak spodziewać się informacji jednocześnie z wszczęciem postępowania karnego skarbowego. Podatnik mógłby bowiem wówczas podjąć próby utrudniania lub udaremniania zbierania materiału dowodowego. Urzędnicy – ze względu na dobro sprawy – mogą poinformować o wydłużeniu terminu przedawnienia podatku nawet w ostatnim dniu upływu podstawowego 5-letniego terminu przedawnienia (przykład 3). Mają obowiązek doręczyć podatnikowi zawiadomienie o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz o rozpoczęciu lub dalszym biegu tego terminu po upływie okresu zawieszenia.

Przykład 1

Podatnik nie uregulował podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z zeznania PIT-37 za 2008 r. Termin płatności tego podatku przypadł 30 kwietnia 2009 r. Zobowiązanie to przedawni się z upływem 31 grudnia 2014 r.


Podatnik 2

Podatnik ma zaległość w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2007 r. Podatek ten należało uregulować do 30 kwietnia 2008 r. Termin jego przedawnienia upłynąłby 31 grudnia 2013 r., ale urząd skarbowy wszczął wobec podatnika postępowanie egzekucyjne i zajął jego rachunek bankowy. Zajęcie konta (zastosowanie środka egzekucyjnego) nastąpiło 18 grudnia 2013 r., a podatnik został o tym zawiadomiony poprzez doręczenie mu 23 grudnia 2013 r. odpisu zawiadomienia skierowanego do banku. Bieg terminu przedawnienia podatku został przerwany 18 grudnia 2013 r., a od 19 grudnia 2013 r. biegnie na nowo. Zobowiązanie podatkowe przedawni się z upływem 19 grudnia 2018 r.


Przykład 3

Urząd skarbowy prowadzi wobec przedsiębiorcy postępowanie podatkowe w zakresie prawidłowości rozliczenia podatku VAT za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 r. Stwierdzono znaczne zaniżenia zobowiązania podatkowego. Zostało więc wszczęte 15 listopada 2014 r. postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe polegające na narażeniu Skarbu Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Powoduje to zawieszenie biegu terminu przedawnienia VAT za weryfikowany okres. Przedsiębiorca musi być o tym zawiadomiony.

Terminy płatności VAT za miesiące od stycznia do listopada 2009 r. przypadały w 2009 r. Podatek za te miesiące przedawnia się z upływem 31 grudnia 2014 r. Termin płatności VAT za grudzień 2009 r. wypadał 25 stycznia 2010 r. Podatek ten przedawni się z upływem 31 grudnia 2015 r. Przedsiębiorca musi więc do końca 2014 r. otrzymać zawiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia VAT za miesiące od stycznia do listopada 2009 r., a do końca 2015 r. – zawiadomienie dotyczące wydłużenia biegu terminu przedawnienia VAT za grudzień 2009 r. Terminy przedawnienia wydłużą się o okres od dnia wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe do dnia jego prawomocnego zakończenia.

 

Przyczyny wydłużenia terminu przedawnienia podatku
Rodzaj wydłużenia biegu terminu przedawnienia Przyczyna wydłużenia biegu terminu przedawnienia
nierozpoczęcie
albo zawieszenie
» odroczenie terminu płatności podatku lub odroczenie zapłaty zaległości podatkowej
» rozłożenie na raty spłaty podatku lub zaległości podatkowej
» wejście w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku
» wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie ich popełnienia wiąże się z niewykonaniem zobowiązania podatkowego
» wniesienie skargi do sądu administracyjnego
» wniesienie do sądu powszechnego żądania ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa
» zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego
zawieszenie

wystąpienie przez organ podatkowy do organu innego państwa o udzielenie informacji potrzebnych do ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego, jeżeli możliwość ustalenia lub określenia zobowiązania podatkowego wynika z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska

przerwanie
» ogłoszenie upadłości
» zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony
bez przedawnienia

zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie przedawniają się, ale po upływie terminu przedawnienia mogą być one egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 93 (1134) z dnia 2014-11-20

GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.SerwisBudzetowy.pl

1 komentarzy

  1. ForexOnline 20 listopada 2014 09:58

    Bardzo rzetelnie opracowany raport – dziękuję.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>