Organ podatkowy może w toku postępowania podatkowego – jeszcze przed wydaniem decyzji – ustanowić na majątku podatnika zabezpieczenie zapłaty weryfikowanego podatku. Przesłanką podjęcia takich działań jest uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego. Ustanowienie zabezpieczenia wydłuża bieg terminu przedawnienia podatku.
Ważne przesłanki
Organ podatkowy, chcąc zminimalizować ryzyko niezapłacenia podatku, może ustanowić zabezpieczenie na majątku podatnika, a także innych osób i podmiotów (patrz ramka).
|
Organ podatkowy może ustanowić zabezpieczenie na majątku:
|
Zabezpieczenie może być zastosowane w toku postępowania podatkowego przed wydaniem decyzji określającej albo ustalającej zobowiązanie podatkowe, a także określającej wysokość zwrotu podatku. Przedmiotem zabezpieczenia nie może być dodatkowe zobowiązanie VAT. Zabezpieczenie dokonane przed wydaniem decyzji określającej albo ustalającej zobowiązanie podatkowe obejmuje przybliżoną kwotę zobowiązania wyliczoną przez organ podatkowy na podstawie posiadanych już danych co do wysokości podstawy opodatkowania. Zabezpieczenie stosowane przed określeniem wysokości zobowiązania podatkowego rozciąga się także na odsetki za zwłokę od prognozowanej kwoty należne na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu. Stanowi tak art. 33 § 4 Ordynacji podatkowej.
Ustanowienie zabezpieczenia jest dozwolone, gdy istnieje uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję. To tylko przykładowe wyliczenie. Przesłankami ustanowienia zabezpieczenia mogą być: ukrywanie dochodów, nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych, relatywnie niskie dochody podatnika w stosunku do przyszłego zobowiązania podatkowego, posługiwanie się tzw. pustymi fakturami (por. wyrok NSA z dnia 29 lutego 2024 r., sygn. akt III FSK 1199/23). Ustanowienie zabezpieczenia może być także konsekwencją odmowy przedłożenia w toku postępowania podatkowego oświadczenia o nieruchomościach i prawach majątkowych mogących być przedmiotem hipoteki przymusowej oraz o rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych, na których może być ustanowiony zastaw skarbowy (ORD-HZ). Decyzja dotycząca zabezpieczenia majątkowego ma charakter uznaniowy. Organ podatkowy samodzielnie decyduje o potrzebie jej wydania w konkretnym przypadku, ale musi to prawidłowo uzasadnić – wskazać podstawę prawną i przesłanki (por. wyrok NSA z dnia 28 maja 2024 r., sygn. akt II FSK 1086/21).
Forma zabezpieczenia
Wykonanie decyzji o zabezpieczeniu następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo poprzez przyjęcie zabezpieczenia zaproponowanego przez podatnika.
Zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym dokonuje organ egzekucyjny zazwyczaj na podstawie wniosku wierzyciela (organu podatkowego) i wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia. Zabezpieczenie może przybrać formę zajęcia konta bankowego, obciążenia nieruchomości hipoteką przymusową czy ustanowienia zakazu zbycia spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego. W razie potrzeby organ egzekucyjny może stosować kilka sposobów zabezpieczenia. Zezwala na to art. 158 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Decyzja o zabezpieczeniu może zostać wykonana również poprzez przyjęcie przez organ podatkowy zabezpieczenia zaproponowanego przez podatnika. Dopuszczalne formy zabezpieczenia zostały wskazane w art. 33d § 2 Ordynacji podatkowej. Może to być m.in. gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa, poręczenie banku, zastaw rejestrowy na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa. Podatnik może dowolnie wybrać formę lub formy zabezpieczenia. Przyjęcie zabezpieczenia następuje w drodze postanowienia. W razie wydania postanowienia o odmowie przyjęcia zabezpieczenia ustanawia się zabezpieczenie w oparciu o przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Podatnik może zaproponować swoje zabezpieczenie (złożyć wniosek) także po ustanowieniu zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jeżeli zostanie ono przyjęte, to w zakresie tego zabezpieczenia uchyla się lub zmienia zabezpieczenie ustanowione w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Termin przedawnienia
Dokonanie zabezpieczenia nie tylko pozwala zagwarantować środki finansowe na wykonanie w przyszłości zobowiązania podatkowego, ale także daje urzędnikom skarbowym więcej czasu na weryfikację rozliczeń podatkowych. Wydłuża bowiem bieg terminu przedawnienia podatku.
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem doręczenia postanowienia o przyjęciu zaproponowanego przez podatnika zabezpieczenia lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Okres zawieszenia trwa do dnia wygaśnięcia decyzji o zabezpieczeniu lub zakończenia postępowania zabezpieczającego w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Warto zaznaczyć, że za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, nie są naliczane odsetki za zwłokę, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostaną zaliczone na poczet zaległości podatkowych. Wynika tak z art. 54 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.)
Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2023 r. poz. 2505 ze zm.)
autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 77 (2160) z dnia 2024-09-23
Prawa konsumenta, reklamacje, rękojmia i inne uprawnienia po zmianach. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
