Składka na ubezpieczenie zdrowotne zasadniczo wynosi 9% podstawy wymiaru (w niższej wysokości opłacają ją przedsiębiorcy opodatkowani podatkiem liniowym). Są jednak sytuacje, kiedy płatnik przekazuje ją do ZUS w wysokości obniżonej do kwoty zaliczki na podatek dochodowy wyliczonej dla danego ubezpieczonego. Ma to najczęściej miejsce wtedy, gdy przychody ubezpieczonego, np. pracownika, stanowiące podstawę wymiaru składki zdrowotnej, są stosunkowo niskie. Dla celów ewentualnego obniżenia składki zdrowotnej zaliczkę na pdof wylicza się na innych zasadach niż obowiązujące przy wyliczaniu zaliczki na potrzeby podatkowe.
Kiedy wystąpi obniżenie?
Obniżenia składki zdrowotnej osoby ubezpieczonej do wysokości zaliczki na pdof dokonuje się, gdy wyliczona składka zdrowotna jest wyższa od zaliczki na pdof. Wówczas do ZUS płatnik składek przekazuje składkę zdrowotną w wysokości obniżonej do kwoty zaliczki. Taka dyspozycja wynika z art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną. Ma to najczęściej miejsce wtedy, gdy przychody ubezpieczonego, np. pracownika, stanowiące podstawę wymiaru składki zdrowotnej, są stosunkowo niskie. Tego typu sytuacje zazwyczaj dotyczą pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wynagradzanych według minimalnych stawek. Mają też miejsce wtedy, gdy pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie za kilka dni przepracowanych w pierwszym lub ostatnim miesiącu zatrudnienia.
Z kolei w przypadku nieobliczania przez płatnika zaliczki na pdof od przychodów wolnych od podatku dochodowego, zgodnie z przepisami ustawy o pdof, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się – w myśl art. 83 ust. 2 ustawy zdrowotnej – do wysokości 0 zł.
Należy pamiętać, że nie wszystkich płatników dotyczy mechanizm obniżania składki zdrowotnej, o którym mowa w art. 83 ust. 1 i ust. 2 ustawy zdrowotnej. Mogą go stosować wyłącznie płatnicy wymienieni w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej, czyli np. pracodawcy, zleceniodawcy czy rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych.
Zasadę obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na pdof trzeba stosować m.in. w stosunku do zleceniobiorców. W praktyce jednak może to wystąpić np. u uprawnionych – w warunkach poboru zaliczki – do 50% kosztów uzyskania przychodów.
| Ustalenie ewentualnego obniżenia składki zdrowotnej pracownika do wysokości zaliczki na pdof |
Checklista |
| Wyliczyć składki na ubezpieczenia społeczne | |
| Ustalić podstawę wymiaru składki zdrowotnej | |
| Obliczyć kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% | |
| Obliczyć zaliczkę na pdof (należną do US), stosując zasady obowiązujące od 1 lipca 2022 r., m.in. 12% stawkę podatku | |
| Obliczyć kwotę zaliczki na pdof według zasad obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021 r., stosując obowiązującą na ten dzień skalę podatkową i kwotę zmniejszającą podatek (43,76 zł) | |
| Porównać kwotę zaliczki na pdof ustaloną na dzień 31 grudnia 2021 r. z obliczoną składką zdrowotną w wysokości 9% – jeśli składka zdrowotna jest wyższa niż kwota tej zaliczki, to obniżyć składkę do wysokości tej zaliczki |
Zaliczka na pdof dla celów obniżenia składki
W razie gdy składka zdrowotna przewyższa wysokość zaliczki na pdof, należy ją obniżyć do wysokości tej zaliczki, ale nie do kwoty zaliczki wyliczonej za dany miesiąc, tylko do kwoty odpowiadającej kwocie zaliczki na podatek dochodowy, obliczanej zgodnie z przepisami obowiązującymi 31 grudnia 2021 r. Tak przewiduje art. 83 ust. 2b ustawy zdrowotnej. Składka zdrowotna nie powinna więc być zmniejszana do kwoty faktycznej zaliczki na pdof za dany miesiąc wyliczonej na potrzeby podatkowe (tej, którą pracodawca w rzeczywistości przekaże za daną osobę do urzędu skarbowego), tylko do kwoty odpowiadającej kwocie zaliczki na pdof, obliczanej na zasadach obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021 r. (przykład 1). Oznacza to, że obliczając zaliczkę na pdof dla celów ewentualnego obniżenia składki zdrowotnej, pracodawca powinien zastosować parametry obowiązujące przy jej wyliczeniu na dzień 31 grudnia 2021 r., czyli np. miesięczną kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 43,76 zł czy 17% stawkę podatku (a nie 12% stawkę obowiązującą od 1 lipca 2022 r.).
Aby zatem prawidłowo przeprowadzić np. u pracownika obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na pdof, konieczne jest, aby pracodawca:
- wyliczył należną zaliczkę na pdof z zastosowaniem zasad obowiązujących od 1 lipca 2022 r. (m.in. 12% stawki podatku) w celu prawidłowego odprowadzenia jej do urzędu skarbowego i jednocześnie
- ustalił zaliczkę na pdof według reguł obowiązujących w dniu 31 grudnia 2021 r. – ale wyłącznie w celu sprawdzenia, czy wyliczona składka zdrowotna podlega obniżeniu do wysokości tej zaliczki na pdof czy nie.
Hipotetyczna zaliczka na pdof
Zasadę obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na pdof (tu: hipotetycznej) należy też stosować u osób, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i pkt 152-154 ustawy o pdof, tj. korzystających z tzw. ulgi dla młodych, na powrót, dla rodzin 4+ oraz dla pracujących seniorów. Na podstawie art. 83 ust. 2a ustawy zdrowotnej, gdy składka zdrowotna obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego (na podstawie ww. przepisów ustawy o pdof) jest wyższa od kwoty zaliczki ustalonej zgodnie z art. 83 ust. 2b ustawy zdrowotnej (tj. ustalonej na dzień 31 grudnia 2021 r.), którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od pdof na podstawie tego przepisu, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty. Mimo że w ich przypadku pracodawca nie nalicza i nie potrąca zaliczki na pdof do urzędu skarbowego, to jednak musi ją ustalić – również według zasad obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021 r. – ale tylko po to, aby sprawdzić, czy składkę zdrowotną należy obniżyć do jej wysokości czy nie (przykład 2).
|
Przykład 1 Zakład zatrudnia na 1/4 etatu pracownika, który nie korzysta z żadnych zwolnień z pdof. Na koniec każdego miesiąca wypłaca mu stałe wynagrodzenie w kwocie 1.100 zł. Pracownikowi przysługują koszty uzyskania przychodów w podstawowej wysokości (tj. 250 zł). Złożył pracodawcy oświadczenie upoważniające go do stosowania kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 300 zł. Od wynagrodzenia wypłaconego na koniec listopada 2024 r. pracodawca powinien dokonać następujących obliczeń składkowo-podatkowych:
Pracodawca zatrudnia od 4 listopada 2024 r. na podstawie umowy o pracę na 1/2 etatu 23-letnią osobę korzystającą ze zwolnienia z pdof, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o pdof (osoba ta nie korzysta z innych zwolnień, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152-153 ustawy o pdof). Pracownik nie zrezygnował ze stosowania kosztów uzyskania przychodów oraz upoważnił pracodawcę do stosowania 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Z umowy o pracę otrzymuje on miesięczne wynagrodzenie w kwocie 2.500 zł ostatniego roboczego dnia danego miesiąca. Od wynagrodzenia wypłaconego na koniec listopada 2024 r. pracodawca powinien dokonać następujących obliczeń składkowo-podatkowych:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości hipotetycznej zaliczki na pdof obliczonej według przepisów obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021 r. ma zastosowanie także w stosunku do osób wykonujących umowę zlecenia (korzystających z ulg podatkowych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i pkt 152-154 ustawy o pdof).
Wypłata pensji i zasiłku
 |
Listy płac uwzględniające obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na pdof dostępne w programie DRUKI Gofin |
Jeśli w jednym miesiącu pracownik uzyska przychód ze stosunku pracy w niskiej kwocie (do tego źródła przychodów ustawa o pdof kwalifikuje nie tylko wynagrodzenie za pracę, ale również m.in. wynagrodzenie chorobowe) oraz zasiłek, pracodawca obniża składkę zdrowotną tylko do wysokości zaliczki na pdof w tej części, którą obliczy od przychodu pracowniczego stanowiącego podstawę wymiaru tej składki (np. od pensji oraz wynagrodzenia chorobowego). W razie bowiem uzyskania przez pracownika w danym miesiącu przychodów ze stosunku pracy oraz z tytułu pobierania zasiłku chorobowego, tj. z dwóch różnych źródeł (według przepisów o pdof), obniżenie składki do wysokości zaliczki na pdof odnosi się do wysokości zaliczki obliczonej od wynagrodzenia za pracę, a nie do wysokości zaliczki obliczonej od obu przychodów. Na taki sposób rozliczenia składki zdrowotnej w przypadku, o którym mowa, wskazał też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 lutego 2016 r., sygn. akt III UZP 18/15.
Wykazanie składki w raporcie
Ustaloną pracownikowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracodawca wykazuje w raporcie ZUS RCA, np. w bloku III.C. w polu 01. Z kolei obliczoną od tej podstawy wymiaru składkę zdrowotną (finansowaną ze środków pracownika) wpisuje w polu 04. tego bloku.
W przypadku obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na pdof w raporcie ZUS RCA sporządzonym za pracownika, w polu przeznaczonym na podstawę wymiaru składki zdrowotnej, pracodawca powinien wpisać podstawę w kwocie przez niego wyliczonej, natomiast składkę należy wpisać w kwocie obniżonej do wysokości zaliczki na pdof.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.)
autor: Dorota Wyderska
Gazeta Podatkowa nr 95 (2178) z dnia 2024-11-25
Interpretacje podatkowe z zakresu podatku dochodowego. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
