Emeryci i renciści, podejmując aktywność zawodową, muszą się liczyć z pewnymi ograniczeniami w zakresie wysokości uzyskiwanego przychodu, chyba że mają ustalone uprawnienia do emerytury i ukończyli powszechny wiek emerytalny. Przekroczenie ustalonych limitów przychodu, uzależnionych od wysokości uzyskiwanego przychodu, może skutkować zawieszeniem prawa do świadczenia lub zmniejszenia jego wysokości, jednak nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia. Marzec jest tym miesiącem, w którym zmianie ulega każda z tych wartości.

Limity przychodu

Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przez emeryta/rencistę przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu tzw. służby mundurowej, gdy przekracza on odpowiednio tzw.:

• górną granicę przychodu, tj. 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS lub
• dolną granicę przychodu, tj. 70% ww. przeciętnego wynagrodzenia, ale nie jest wyższy od 130% tej kwoty.

Kwestię tę szczegółowo regulują art. 103-104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, w których ustawodawca zastrzegł, iż:

• przepisów dotyczących konsekwencji przekroczenia limitów przychodu nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli wiek 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni),
• prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu emeryta uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Przeciętne wynagrodzenie

Określając powyższe zasady, doprecyzowano (w art. 4 pkt 9 i art. 20 pkt 2 ustawy emerytalnej), że przy ustalaniu limitu przychodu brane jest pod uwagę przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto w gospodarce narodowej z poprzedniego kwartału, ogłaszane w Monitorze Polskim przez Prezesa GUS do 7. roboczego dnia drugiego miesiąca każdego kwartału.

Zmiana górnej i dolnej graniczy przychodu następuje zatem odpowiednio z początkiem marca, czerwca, września i grudnia, a ostateczne ich wartości ogłaszane są przez Prezesa ZUS, z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy (patrz Tabela 1).

Kwota maksymalnego zmniejszenia

Po przekroczeniu dolnej granicy przychodu świadczenie emeryta/rencisty ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż wskazana w art. 104 ust. 8 ustawy emerytalnej kwota maksymalnego zmniejszenia, obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

• 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 18% ww. kwoty bazowej – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 20,4% ww. kwoty bazowej – dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba,

podlegającej podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji.

Wskazane wartości dla poszczególnych świadczeń zmieniają się zatem co roku z dniem 1 marca i obowiązują przez kolejne 12 miesięcy do dnia poprzedzającego kolejną waloryzację.

Kumulacja zmian w marcu

W marcu każdego roku zmieniają się zatem nie tylko limity przychodu, które – w zależności od tego, na jakim poziomie ukształtowało się przeciętne wynagrodzenie w IV kwartale w stosunku do III kwartału poprzedniego roku – mogą ulec zwiększeniu lub zmniejszeniu, ale także maksymalna do potrącenia kwota świadczenia w przypadku przekroczenia dolnej granicy przychodu.

Taka zmiana nastąpiła także z dniem 1 marca 2025 r. (patrz Tabela 2). Odpowiednio w oparciu o:

• przeciętne wynagrodzenie za IV kwartał 2024 r., które wyniosło 8.477,21 zł (Mon. Pol. z 2025 r. poz. 124):
  • dolna granica przychodu – wzrosła do kwoty 5.934,10 zł, zgodnie z wyliczeniem:
    8.477,21 zł × 70% = (po zaokrągleniu) 5.934,10 zł,
  • górna granica przychodu – wzrosła do kwoty 11.020,40 zł, zgodnie z wyliczeniem:
    8.477,21 zł × 130% = (po zaokrągleniu) 11.020,40 zł oraz
• wskaźnik waloryzacji emerytur i rent, który w 2025 r. wynosi 105,5 % (Mon. Pol. z 2025 r. poz. 129) – kwota maksymalnego zmniejszenia uległa zwiększeniu do:
  • 936,61 zł (tj. 890,63 zł × 105,5% = 936,61 zł) – dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
  • 704,75 zł (tj. 668,01 zł × 105,5% = 704,75 zł – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
  • 798,72 zł (tj. 757,08 zł × 105,5% = 798,72 zł – dla renty rodzinnej dla jednej osoby.

autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 20 (2208) z dnia 2025-03-10

Stosowanie RODO w kadrach i płacach. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl