Pracodawca może wspierać dokształcającego się pracownika przez przyznanie mu dofinansowania do kosztów nauki. W założeniu pracownik ma ją ukończyć w terminie i, jeżeli tak przewiduje umowa szkoleniowa, odpracować otrzymaną pomoc. Czasami jednak cykl kształcenia nie zostaje zakończony zgodnie z planem. Powstaje wtedy pytanie o zwrot przyznanego przez pracodawcę dofinansowania na naukę.
Dodatkowe świadczenia zgodnie z umową
Pracownikowi, który podnosi kwalifikacje zawodowe za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy, przysługują uprawnienia, które można podzielić na ustawowe i umowne. Te pierwsze to urlop szkoleniowy i zwolnienie z całości lub z części dnia pracy, w celu punktualnego przybycia i obecności na obowiązkowych zajęciach. Podstawą prawną do przyznania tych ustawowych uprawnień jest art. 1031 K.p.
Drugą grupą świadczeń, jakie mogą być przyznane pracownikowi podnoszącemu swoje kwalifikacje zawodowe, są świadczenia dodatkowe, do których należą m.in. dofinansowanie albo pokrycie opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art.1033 K.p.). Prawo do określonych świadczeń dodatkowych wynika z umowy szkoleniowej, która jest obligatoryjna, jeżeli pracodawca zamierza zobowiązać pracownika do odpracowania przyznanej mu pomocy finansowej. Odpracowanie to polega na pozostawaniu w zatrudnieniu u pracodawcy, który wsparł naukę pracownika, przez okres ustalony w umowie szkoleniowej (nie dłuższy niż 3 lata).
Pracodawca, który zdecydował się wspomóc finansowo naukę pracownika, w niektórych sytuacjach może otrzymać zwrot tej pomocy. Zgodnie z art. 1035 K.p., pracownik jest zobowiązany do zwrotu wartości świadczeń dodatkowych, jeżeli:
1) bez uzasadnionych przyczyn nie podjął podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwał podnoszenie tych kwalifikacji,
2) pracodawca rozwiązał z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie szkoleniowej, nie dłuższym niż 3 lata,
3) w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiązał stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu,
4) w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiązał stosunek pracy bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków przez pracodawcę lub mobbingu, mimo braku uzasadniających to przyczyn.
W tych przypadkach zwrot kosztów następuje w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia (szczegółowe zasady ustalania zwrotu kosztów patrz stanowisko w ramce).
Kiedy nie trzeba zwracać wsparcia?
Katalog przypadków, w których pracodawca może domagać się zwrotu dofinansowania przyznanego pracownikowi podnoszącego kwalifikacje zawodowe, ma charakter zamknięty. Nie obejmuje on jednak wszystkich sytuacji, jakie potencjalnie mogą się wiązać z wcześniejszym niż planowano zakończeniem nauki lub okresu odpracowania. Wątpliwości mogą się pojawić przy ustalaniu obowiązku zwrotu świadczeń dodatkowych w przypadku np. rozwiązania umowy za porozumieniem stron lub w trybie wypowiedzenia przez pracodawcę. Podobna wątpliwość może wystąpić w sytuacji rozwiązania umowy z upływem jej końcowego terminu. Z analizy art. 1035 K.p. wynika jednak, że obowiązek zwrotu świadczeń dodatkowych przyznanych przez pracodawcę nie występuje w przypadku:
- wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę lub rozwiązania jej za porozumieniem stron,
- rozwiązania umowy o pracę z upływem terminu, na który była zawarta,
- wygaśnięcia umowy o pracę,
- rozwiązania umowy przez pracodawcę w trybie natychmiastowym, bez winy pracownika (art. 53 K.p.),
- uzasadnionego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego obowiązków lub mobbingu,
- wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika z powodu mobbingu,
- rozwiązania umowy o pracę przez pracownika w trybie art. 231 § 4 K.p., w związku z przejęciem zakładu pracy przez innego pracodawcę.
Należy ponadto nadmienić, że pracodawca w żadnym przypadku nie może żądać zwrotu wynagrodzenia za urlop szkoleniowy lub zwolnienie od pracy w celu udziału w zajęciach.
„(…) w ocenie MPiPS, przy stosowaniu przepisów art. 1035 Kodeksu pracy zasadne wydaje się przyjęcie założenia, że kwota kosztów dodatkowych świadczeń poniesionych przez pracodawcę w związku z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych, zwracana przez pracownika:
Opinia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, udostępniona naszemu Wydawnictwu w dniu 20 kwietnia 2012 r. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 81 (1331) z dnia 2016-10-10
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl