W zakres bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wchodzi m.in. zapewnienie pracownikowi odpowiedniej temperatury w miejscu pracy. Niekorzystny wpływ warunków atmosferycznych musi też być równoważony odpowiednimi posiłkami lub napojami profilaktycznymi. W czasie letnim wymogi te ukierunkowane są na obniżenie temperatury i „schłodzenie” pracownika.

Przy letnich upałach woda nie wystarczy

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom, oprócz wody zdatnej do picia, również innych napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232 K.p.). Konkretne przesłanki wydawania napojów profilaktycznych określa rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Zgodnie z tym aktem wykonawczym pracownikowi przysługują napoje profilaktyczne, jeżeli świadczy pracę m.in.:

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25 °C,
• na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25 °C,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 °C.

Do obowiązków formalnych pracodawcy należy określenie stanowisk pracy, na których wydawane są napoje profilaktyczne. Wykaz stanowisk powinien być uzgodniony z zakładową organizacją związkową lub, w razie jej braku, z przedstawicielem pracowników. Niezależnie od stworzenia wykazu stanowisk pracodawca powinien uregulować kwestie wydawania napojów i posiłków profilaktycznych w przepisach wewnątrzzakładowych, o ile takie przepisy posiada (art. 1041 § 1 pkt 8 K.p.). Napoje należy zapewniać w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie, przy zachowaniu dostępu do nich w ciągu całej zmiany roboczej.

Jeżeli pracownik zatrudniony jest w warunkach gorącego mikroklimatu, napoje profilaktyczne powinny być wzbogacone w sole mineralne i witaminy. Należy przy tym zaznaczyć, że gorący mikroklimat nie jest równoznaczny z wysokimi temperaturami. Te ostatnie wskazywane są przez zwykły termometr, natomiast do stwierdzenia wystąpienia mikroklimatu gorącego konieczne jest ustalenie wskaźnika obciążenia termicznego, który określa się na podstawie metody pomiaru określonego przez Polską Normę: PN-EN 27243: 2005: Środowiska gorące. Natomiast dopuszczalne wartości wskaźnika obciążenia termicznego zawarte są w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2002 r. nr 217, poz. 1833 ze zm.).

Pracownicy, którzy nie są zatrudnieni w warunkach określonych w rozporządzeniu w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, mają prawo do wody zdatnej do picia lub innych napojów, które nie muszą mieć charakteru profilaktycznego. Pracodawca może zrealizować ten obowiązek (nałożony przez § 112 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.) poprzez zapewnienie pracownikom wody zdatnej do picia np. wody z kranu z możliwością jej przegotowania lub wody mineralnej bądź wody i produktów do sporządzenia napoju, np. kawy czy herbaty.

Pracodawca nie może limitować ilości napojów oraz zwolnić się z obowiązku ich zapewnienia poprzez wypłatę ekwiwalentu.

Temperatura odpowiednia do pracy

W pomieszczeniach pracy temperatura powietrza nie może przekroczyć poziomu określonego przez przepisy bhp. Określają one jednak tylko dolny pułap wymaganych temperatur, co nie oznacza, że pracodawca nie powinien monitorować górnego poziomu temperatur panujących w pomieszczeniach pracy. Konieczność zapewnienia pracownikowi odpowiednich warunków wykonywania pracy (w tym co do temperatury powietrza) jest realizacją ogólnego wymogu zagwarantowania pracownikowi odpowiednich warunków bhp. W ramach jego przestrzegania pracodawca może zaopatrzyć stanowiska pracy w klimatyzatory, wiatraki czy żaluzje (jeżeli w pomieszczeniach pracy jest zainstalowana klimatyzacja, należy pamiętać o jej regularnym czyszczeniu i odgrzybianiu). Może też wykorzystać art. 145 § 1 K.p., przewidujący skrócenie czasu pracy na stanowiskach, na których panują warunki szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia, poniżej norm podstawowych określonych w art. 129 § 1 K.p. W takiej sytuacji, zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektora Pracy (dostępnego na stronie Państwowej Inspekcji Pracy: www.pip.gov.pl), skrócenie norm czasu pracy nie może skutkować obniżeniem wynagrodzenia za pracę.

Należy pamiętać, że niektóre grupy pracowników nie mogą pracować w upalnych temperaturach. Dotyczy to:

• młodocianego pracującego w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30 °C; w środowisku pracy o dużych, nagłych wahaniach temperatury o różnicy co najmniej 15 °C; jeżeli nie ma możliwości zapewnienia takiemu pracownikowi co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniu o pośredniej temperaturze (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków zatrudniania przy niektórych z tych prac – Dz. U. z 2004 r. nr 200, poz. 2047 ze zm.),
• pracownicy w ciąży oraz karmiącej dziecko piersią – w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym, w którym nagłe zmiany temperatury powietrza wynoszą powyżej 15 °C (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet – Dz. U. z 1996 r. nr 114, poz. 545 ze zm.).

W przypadku osób wykonujących prace brudzące na otwartej przestrzeni w wysokiej temperaturze, na stanowiskach pozbawionych dostępu do wody bieżącej, pracodawca jest też zobowiązany zapewnić do celów higienicznych co najmniej 90 litrów wody dziennie na każdego pracownika.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279)

autor: Agata Barczewska

Gazeta Podatkowa nr 54 (991) z dnia 2013-07-08

Układy zbiorowe i regulaminy stosowane w zakładach pracy. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl