Pierwszy urlop w życiu zawodowym pracownika jest nabywany na odrębnych zasadach niż urlop kolejny. Pracownik uzyskuje do niego prawo dopiero po przepracowaniu każdego miesiąca. Ustala się go jako 1/12 z należnego pracownikowi wymiaru i nie podlega on zaokrągleniu do pełnego dnia, gdyż brak do tego podstawy prawnej.
Prawo do pierwszego urlopu
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 § 1 K.p.). Urlop ten jest nabywany sukcesywnie dopiero po każdym przepracowanym miesiącu, dlatego nazywa się go urlopem cząstkowym.
Do stażu, od którego zależy prawo do urlopu, wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia, bez względu na sposób ustania stosunku pracy i przerwy między tymi okresami (art. 1541 § 1 K.p.). Regułę tę stosuje się także do urlopu w roku podjęcia pierwszej pracy m.in. w przypadku zmiany pracodawcy przed upływem pełnego miesiąca pracy. Nowy pracodawca nalicza urlop z upływem miesiąca, wliczając do stażu okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy.
W roku podjęcia pierwszej pracy z upływem każdego miesiąca pracy pracownikowi przysługuje 1,66 dnia (1/12 × 20 dni) lub 2,16 dnia urlopu (1/12 × 26 dni), w zależności od posiadanego stażu pracy. Wymiar pierwszego urlopu nie podlega zaokrągleniu w górę do pełnego dnia ze względu na brak odpowiedniej podstawy prawnej, co potwierdził GIP w stanowisku z dnia 5 lipca 2010 r. (znak GPP-110-4560-41-1/10/PE/RP) dotyczącym zasad ustalania wymiaru urlopu wypoczynkowego w pierwszym roku zatrudnienia (patrz ramka). Dopuszczalne jest jednak wprowadzenie do prawa zakładowego zasady zaokrąglania pierwszego urlopu.
|
„(…) Wymiar pierwszego urlopu stanowi ułamek 1/12 z wymiaru przysługującego pracownikowi po przepracowaniu roku, czyli z 20 dni. Otrzymany wynik nie jest liczbą całkowitą (1,66), brak jest natomiast ustawowej regulacji zaokrąglania wymiaru tego urlopu do pełnych jednostek tak, jak jest to przewidziane w stosunku do urlopu pracowników niepełnoetatowych (art. 154 § 2 K.p.). W związku z powyższym w praktyce powstają wątpliwości co do sposobu udzielania urlopu, którego wymiar nie jest określony w pełnej jednostce dnia. Naszym zdaniem, z uwagi na brak szczególnej regulacji, należy stosować określony w art. 1542 K.p. ogólny sposób udzielania urlopu z przeliczeniem na godziny. Pracodawca może, z korzyścią dla pracownika, zaokrąglić w górę ustalony wymiar urlopu do pełnych godzin lub do pełnych dni, pamiętając jednak, aby wymiar urlopu pracownika w roku kalendarzowym nie przekroczył przysługującego mu wymiaru, czyli 20 dni (160 godzin). (…)”. Stanowisko GIP z dnia 5 lipca 2010 r., znak GPP-110-4560-41-1/10/PE/RP |
Ustalenie miesiąca pracy
Upływ każdego miesiąca pracy należy ustalać, stosując potoczne zasady liczenia terminów. Tak też uznał Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w stanowisku z dnia 17 stycznia 2011 r. w sprawie obliczenia okresu pracy (znak GPP-364-4560-103-1/10/PE/RP). GIP, uwzględniając orzecznictwo Sądu Najwyższego (m.in. wyrok SN z dnia 19 grudnia 1996 r., sygn. akt I PKN 47/96), wskazał, że: „(…) należy przyjąć, że dla celów obliczania okresów pracy warunkujących nabycie uprawnień pracowniczych miesiąc pracy upływa w dniu poprzedzającym upływ miesięcznego terminu obliczonego stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego. Przykładowo, jeśli stosunek pracy został nawiązany 4 stycznia, to miesiąc pracy upłynie 3 lutego, a rok pracy 3 stycznia następnego roku kalendarzowego. (…) Natomiast gdy dojdzie do przerw w zatrudnieniu, przy obliczaniu wymaganego okresu pracy stosuje się art. 114 K.c. w związku z art. 300 K.p.”. Z powołanego art. 114 K.c. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.) wynika, że jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za dni trzydzieści. Zasady te należy odnieść do nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego.
Zasada obliczania urlopu z upływem każdego miesiąca pracy dotyczy całego pierwszego roku pracy, bez względu na liczbę pracodawców i zmiany etatu.
Pierwszy urlop niepełnoetatowca
W przypadku pracownika zatrudnionego na pełny etat, urlop cząstkowy oblicza się, przyjmując odpowiednio 1/12 z 20 dni lub z 26 dni. Gdy stosunek pracy dotyczy niepełnego wymiaru czasu pracy, wówczas urlop cząstkowy ustala się proporcjonalnie do tego wymiaru (art. 154 § 2 K.p.). Ze względu na brak podstawy prawnej przyjmuje się, że w przypadku pierwszego roku zatrudnienia pracownika niepełnoetatowego nie ma obowiązku zaokrąglania wymiaru jego urlopu w górę do pełnego dnia. Jest to dopuszczalne na zasadzie korzyści i dodatkowo ułatwia udzielanie urlopu, co następuje w wymiarze godzinowym (art. 1542 § 1 K.p.).
|
Przykład Z dniem 8 stycznia 2024 r. pracodawca zatrudnił na 3/4 etatu pracownika, dla którego jest to pierwszy rok pracy po skończeniu technikum. Umowa o pracę obejmuje okres od 8 stycznia do 31 marca 2024 r. Pracownik, oprócz ukończonego technikum o 4-letnim okresie nauczania, nie posiada żadnych innych okresów pracy zaliczanych do stażu. Pracownik świadczy pracę w podstawowej organizacji czasu pracy od poniedziałku do piątku po 6 godzin na dobę. Pracownik nabył prawo do pierwszej części pierwszego urlopu 7 lutego 2024 r. w wymiarze 1,25 dnia, tj. 20 dni × 3/4 etatu = 15 dni; 15 dni × 1/12 = 1,25 dnia. Prawo do kolejnej części pierwszego urlopu w tym samym wymiarze uzyska 7 marca 2024 r. Jeżeli pracodawca nie przedłuży mu umowy o pracę, w tym zatrudnieniu nie nabędzie prawa do następnej części pierwszego urlopu, gdyż za okres od 8 do 31 marca 2024 r. urlop mu nie będzie przysługiwał. Okres ten nie przepadnie i doliczy go do stażu kolejny pracodawca, jeżeli pracownik w bieżącym roku podejmie nowe zatrudnienie u innego pracodawcy. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)
autor: Ewa Madejek-Nowakowska
Gazeta Podatkowa nr 16 (2099) z dnia 2024-02-22
GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.UrlopyPracownicze.pl
