Od 1 stycznia 2013 r. zmieniły się zasady korzystania przez podatników VAT z tzw. ulgi na złe długi. Bardzo istotne jest to, że „nowe” przepisy mają zastosowanie do wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2013 r., których nieściągalność zostanie uprawdopodobniona już w tym roku, tj. w 2013 r. minie 150. dzień od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Warunki skorzystania z ulgi

W sytuacji gdy kontrahent nie uregulował należności z tytułu dostawy towarów czy usług, podatnik VAT jej dokonujący ma prawo do skorzystania z tzw. ulgi na złe długi, czyli korekty podstawy opodatkowania i podatku należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju. Z ulgi tej może skorzystać w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności ma miejsce wówczas, gdy nie została ona uregulowana w ciągu 150 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Podatnik (wierzyciel) w ramach ulgi na złe długi pomniejsza zarówno podstawę opodatkowania, jak i kwotę podatku należnego.

Ponadto korekta podatku należnego w ramach ulgi na złe długi jest możliwa, jeżeli od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Dodatkowo ustawodawca zastrzegł, że z ulgi na złe długi podatnik może skorzystać, jeżeli spełnione zostaną następujące warunki:

1) dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonane na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

2) na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:

a) wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

b) dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

3) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Warto w tym miejscu wskazać, że od 1 stycznia 2013 r. ustawodawca zastrzegł, że dłużnik nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji na dzień poprzedzający dzień złożenia przez wierzyciela deklaracji wykazującej korektę w ramach ulgi na złe długi. Obowiązujące do końca 2012 r. przepisy wskazywały, aby warunek ten był spełniony w momencie dostawy towaru lub świadczenia usługi. Dla wierzycieli przesunięcie tego warunku na dzień poprzedzający złożenie korekty może okazać się znacznym utrudnieniem. Dłużnik bowiem, wiedząc o długotrwałym zaleganiu z płatnością na znaczną kwotę, może pod koniec upływu 150. dnia od określonego w umowie lub na fakturze terminu płatności, złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości i tym samym uniemożliwić wierzycielowi dokonanie korekty.

Korekta u wierzyciela

Od dnia 1 stycznia 2013 r. korekta podstawy opodatkowania i podatku należnego przez wierzyciela może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem, że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie. Wynika to z art. 89a ust. 3 ustawy o VAT. Tak więc podatnik (wierzyciel) może skorygować podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym upłynął termin 150-dniowy, liczony od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Korekty takiej może dokonać pod warunkiem, że do dnia złożenia deklaracji należność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Formularz VAT-ZD

Od początku tego roku zasady zawiadamiania o korekcie podatku należnego znacznie zostały uproszczone. Obecnie bowiem wierzyciel nie ma obowiązku zawiadamiania dłużnika o zamiarze dokonania korekty i o samej korekcie. Jest on obowiązany jedynie wraz z deklaracją, w której dokona korekty, zawiadomić o tej korekcie właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego wraz z podaniem kwot korekty oraz danych dłużnika. Zawiadomienie to pozwoli organom podatkowym zweryfikować spełnienie obowiązku dokonania korekty podatku naliczonego przez dłużnika.

Wzór zawiadomienia o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego określił Minister Finansów w rozporządzeniu w tej sprawie (Dz. U. z 2012 r. poz. 1451).

VAT-ZD to zawiadomienie o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego.

Obowiązek korekty podatku przez dłużnika

W przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik ma obowiązek dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego wynikającego z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności.

Korekty tej nie musi dokonywać jedynie, gdy ureguluje należność najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym minie 150. dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności. W przypadku częściowego uregulowania należności, korekta dotyczyć będzie podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności. Dłużnik więc nie musi „cofać” się do okresu rozliczeniowego, w którym odliczył podatek VAT z zaległej faktury.

Należy pamiętać, że dłużnik, który był obowiązany do skorygowania podatku naliczonego ze względu na nieuregulowanie należności, a korekty takiej nie dokona, narażony jest na ustalenie przez organ podatkowy sankcji, czyli dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% kwoty podatku wynikającego z nieuregulowanych faktur. Sankcja ta nie ma zastosowania wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponosić będą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Należy pamiętać, że obecnie dłużnik, który nie ureguluje w określonym terminie należności za towar czy usługę i odliczył podatek VAT z faktury dokumentującej tę czynność, jest zobowiązany do dokonania korekty podatku naliczonego, niezależnie od tego, czy wierzyciel w stosunku do tej należności skorzystał z ulgi na złe długi, czy też nie. Tak więc może się zdarzyć, że wierzyciel nie skoryguje podatku w ramach ulgi na złe długi, natomiast dłużnik i tak ma obowiązek do korekty VAT naliczonego.

Należy także zwrócić uwagę na fakt, że w przepisach przejściowych do ustawy z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz. U. z 2012 r. poz. 1342), określono, że do wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2013 r. stosuje się zasadniczo przepisy art. 89a i 89b ustawy o VAT w starym brzmieniu. Jednak nowe przepisy mają zastosowanie do wierzytelności powstałych przed 1 stycznia 2013 r., których nieściągalność zostanie uprawdopodobniona według nowych przepisów, po dniu 31 grudnia 2012 r. Tak więc jeżeli w 2013 r. minie 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie czy na fakturze, dłużnik musi skorygować odliczony VAT. Zatem obowiązek ten obejmie nieuregulowane należności wynikające z faktur, których termin płatności przypadł w dniu 4 sierpnia 2012 r. i później.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

autor: Aleksandra Węgielska

Gazeta Podatkowa nr 5 (942) z dnia 2013-01-17

Ewidencje prowadzone dla potrzeb VAT. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl