Zajęcie rachunku bankowego przez urząd skarbowy nie oznacza blokady wszystkich znajdujących się na nim środków. Można je pobrać na bieżące pensje dla pracowników, alimenty czy renty o charakterze alimentacyjnym. Jeżeli jednak podatnik uważa, że zajęcie konta to zbyt uciążliwy środek egzekucyjny, ma prawo wnieść skargę.

Zajęcie konta

Urząd skarbowy może w toku postępowania egzekucyjnego zająć wierzytelności z rachunków bankowych dłużnika podatkowego. Nie ma przeszkód do zajęcia konta prowadzonego w walucie obcej.

Zajęcie następuje na podstawie zawiadomienia przesłanego do banku. Jednocześnie urząd skarbowy informuje dłużnika o zajęciu jego rachunku bankowego. Dłużnik otrzymuje odpis zawiadomienia skierowanego do banku. Wraz z nim urząd skarbowy doręcza odpis tytułu wykonawczego, na podstawie którego jest prowadzona egzekucja administracyjna, jeżeli dłużnik nie dostał go wcześniej.

Zajęcie rachunku bankowego – jako że jest to zastosowanie środka egzekucyjnego – ma wpływ na bieg terminu przedawnienia egzekwowanej należności. Przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został powiadomiony, powoduje natomiast przerwanie biegu terminu przedawnienia. Termin ten biegnie po przerwaniu na nowo (od początku) od dnia następującego po dniu, w którym został zastosowany środek egzekucyjny. Stanowi tak art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej. Zarówno zajęcie rachunku bankowego (zastosowanie środka egzekucyjnego), jak i zawiadomienie o tym podatnika muszą nastąpić przed upływem terminu przedawnienia egzekwowanego podatku. Nie ma natomiast znaczenia, czy w chwili dokonania zajęcia (doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu) były na koncie środki pieniężne, czy było ono puste. Zajęcie byłoby nieskuteczne, gdyby bank nie prowadził rachunku dla dłużnika w momencie, kiedy otrzymał z urzędu skarbowego zawiadomienie o zajęciu. Fakt braku środków pieniężnych na zajętym koncie nie ma żadnego znaczenia dla skuteczności przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Skarga dłużnika

Zajęcie rachunku bankowego uznawane jest za jeden z mniej uciążliwych środków egzekucyjnych.

Konto pozostaje bowiem otwarte, a dłużnik może dysponować swobodnie nadwyżką ponad zajętą wierzytelnością, czyli sumą dochodzonej należności, odsetek za zwłokę i kosztów egzekucyjnych. Jeżeli jednak dłużnik uważa, że w jego przypadku zajęcie rachunku bankowego to zbyt uciążliwy środek egzekucyjny, może wnieść skargę. Przewiduje to art. 54 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Urząd skarbowy, prowadząc postępowanie egzekucyjne, ma obowiązek sięgać po środki egzekucyjne prowadzące bezpośrednio do spłaty dochodzonej kwoty, a spośród kilku takich środków powinien wybierać te najmniej uciążliwe dla dłużnika. Podjęcie najmniej dokuczliwych działań wchodzi więc w rachubę tylko w przypadku istnienia możliwości wyboru. Dłużnik, wnosząc skargę na zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, nie może poprzestać na przedstawieniu negatywnych skutków podjęcia tego środka egzekucyjnego. Nie wystarczy, że objaśni, w jaki sposób on utrudnia lub uniemożliwia mu funkcjonowanie, np. prowadzenie działalności gospodarczej. Musi również wskazać mienie, które może być w zamian zajęte, aby mogła być prowadzona skuteczna egzekucja administracyjna (pozwalająca na spłatę dochodzonej należności w nie mniejszym stopniu niż ta prowadzona z zastosowaniem uciążliwego dla niego środka egzekucyjnego).

Dozwolone wypłaty

Dłużnik podatkowy nie może, co do zasady, pobrać z zajętego rachunku bankowego środków do wysokości zajętej wierzytelności. Są jednak wyjątki.

Z zajętego konta mogą być dokonane wypłaty na pokrycie: zasądzonych alimentów, rent o charakterze alimentacyjnym zasądzonych tytułem odszkodowania, a także bieżących wynagrodzeń za pracę pracowników oraz należnych od tych poborów składek ZUS i podatku PIT. Wskazuje tak art. 81 § 4 i § 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nie jest wymagana zgoda organu egzekucyjnego na podjęcie środków na wymienione cele. Wypłata na pensje może nastąpić po złożeniu w banku odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu. Środki na alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym otrzymuje się na podstawie tytułu stwierdzającego obowiązek dłużnika do płacenia tych świadczeń, np. orzeczenia sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Bank dokonuje wypłat alimentów lub renty do rąk osoby uprawnionej do otrzymania tych świadczeń.

Dłużnicy będący osobami fizycznymi korzystają ponadto z ochrony w postaci tzw. kwoty wolnej od zajęcia. Przysługuje ona w przypadku zajęcia osobistych rachunków bankowych, tj. oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych lub terminowych lokat oszczędnościowych. Środki pieniężne znajdujące się na wymienionych kontach jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie egzekucyjne, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy. Kwota wolna od zajęcia wynosi obecnie (w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2024 r.) 3.225 zł. Środki pieniężne zdeponowane na rachunku osobistym, który jest prowadzony dla kilku osób fizycznych, są wolne od zajęcia do wspomnianego pułapu niezależnie od liczby współposiadaczy tego konta.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2023 r. poz. 2505 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 63 (2146) z dnia 2024-08-05

Rozpoczynamy działalność gospodarczą – prawa i obowiązki podatników VAT. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl