Przepisy z zakresu prawa pracy pozwalają na wydłużenie okresu rozliczeniowego nawet do 12 miesięcy. Na koniec takiego okresu pracodawca jest obowiązany rozliczyć przepracowany przez pracowników czas. Jeżeli okres ten pokrywa się z rokiem kalendarzowym, stosownego rozliczenia należy dokonać na koniec grudnia br. W razie wystąpienia przekroczeń średniotygodniowych pracodawca jest obowiązany wypłacić stosowne dodatki do wynagrodzenia.
Stosowanie dłuższego okresu rozliczeniowego
Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym zasadniczo 4 miesięcy (art. 129 § 1 K.p.). Jednakże w każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi albo dotyczącymi organizacji czasu pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących bhp. Zatem 12-miesięczny okres rozliczeniowy zasadniczo może być stosowany w każdym systemie czasu pracy, gdy zachodzą ku temu przesłanki.
Rozliczenie czasu pracy
Dla celów rozliczania czasu pracy stosuje się definicję doby i tygodnia. Przez dobę na gruncie prawa pracy należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Natomiast przez tydzień należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.
Ustalenia przekroczeń normy dobowej, występujących zasadniczo po przepracowaniu 8 godzin na dobę lub przedłużonego wymiaru dobowego, dokonuje się na zakończenie każdego miesiąca. Rekompensuje się je udzieleniem czasu wolnego (na wniosek pracownika lub z inicjatywy pracodawcy) lub wypłatą dodatków.
Inaczej jest z przekroczeniami średniotygodniowymi. Występują one po przekroczeniu przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, która generalnie wynosi przeciętnie 40 godzin pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Ich ustalenia dokonuje się na zakończenie danego okresu rozliczeniowego. Dopiero wtedy możliwe jest porównanie godzin faktycznie przepracowanych z godzinami obowiązującymi do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym. W sytuacji gdy po zakończeniu okresu rozliczeniowego wystąpią przekroczenia średniotygodniowe, należy je zrekompensować.
Wysokość dodatków za nadgodziny
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy; w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w innych dniach/porach niż wskazane powyżej.
Dodatek w wysokości 100% przysługuje także za nadgodziny z przekroczenia normy średniotygodniowej.
W przypadku pracowników objętych 12-miesięcznym okresem rozliczeniowym, pokrywającym się z rokiem kalendarzowym, wypłaty dodatków za nadgodziny średniotygodniowe (w wysokości 100% wynagrodzenia) należy dokonać na koniec 12. miesiąca okresu rozliczeniowego, czyli na koniec grudnia danego roku.
Ustalanie przekroczeń średniotygodniowych
Dla ustalenia przekroczeń średniotygodniowych powinno się stosować metodykę prezentowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Wskazany przez PIP sposób obliczenia tych przekroczeń przewiduje, że:
- od liczby godzin faktycznie przepracowanych w danym okresie rozliczeniowym należy odjąć liczbę godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej, a następnie
- od uzyskanego wyniku odjąć liczbę godzin wynikających z obowiązującego wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.
Otrzymany ostatecznie wynik wskazuje liczbę nadgodzin średniotygodniowych.
Należy dodać, że jest jeszcze druga metoda ustalania przekroczeń średniotygodniowych, wskazana przez Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Jednak jest ona mniej korzystna dla pracowników niż rekomendowana przez PIP. Przy metodzie wskazanej przez PIP do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy dochodzi bowiem już po przekroczeniu wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, nawet jeśli w tygodniu pracownik nie pracuje przeciętnie ponad 40 godzin.
|
Przykład Pracownik jest zatrudniony na pełny etat w organizacji podstawowej od poniedziałku do piątku w 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym pokrywającym się z rokiem kalendarzowym. W 2020 r. przepracuje łącznie 2.112 godzin, w tym 2.024 godziny zgodnie z wymiarem obowiązującym w okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń – grudzień 2020 r., 40 nadgodzin dobowych zrekompensowanych dodatkiem i 48 godzin w 6 wolnych sobót (praca po 8 godz. w każdą sobotę). Praca w wolne soboty nie została zrekompensowana udzieleniem dni wolnych. Ustalenie przekroczeń średniotygodniowych według metody PIP na zakończenie 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego:
Na zakończenie okresu rozliczeniowego za 48 godzin z przekroczeń średniotygodniowych pracownikowi należy wypłacić 100% dodatki do wynagrodzenia. Normalne wynagrodzenie za pracę w wolne soboty w 2020 r. należało pracownikowi wypłacać po zakończeniu każdego miesiąca. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 104 (1770) z dnia 2020-12-28
Zakończenie stosunku pracy – wybrane aspekty. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
