Zasadniczo dniami wolnymi od pracy są m.in. dni świąteczne określone w ustawie o dniach wolnych od pracy. Święta dodatkowo objęte są zakazem pracy w placówkach handlowych. Pomimo tych ograniczeń ustawodawca wskazał rodzaje prac, które można wykonywać w święta. Pozarozkładową pracę w takich dniach należy jednak odpowiednio zrekompensować.
Dzień wolny lub dodatek
Za pracę w święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 600 w tym dniu, a godziną 600 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina (art. 1519 § 2 K.p.). Katalog prac dozwolonych w święta został wymieniony w art. 15110 K.p. Dopuszczalna jest ona w takim dniu m.in. w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Zdaniem wielu komentatorów z zakresu prawa pracy, praca w święto nie może zostać zarządzona z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy.
Pracownikowi wykonującemu pracę w święto (z wyjątkiem pracownika zatrudnionego w systemie weekendowym) pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli jednak nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego w zamian za pracę w święto w ciągu okresu rozliczeniowego, pracownikowi należy wypłacić 100% dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto (art. 15111 § 1 i 3 K.p.).
Za pracę w dniu świątecznym przysługuje cały dzień wolny od pracy, niezależnie od tego, przez ile godzin pracownik wykonywał pracę. Dotyczy to pracy wykonywanej w zakresie normy wynoszącej 8 godzin, a w odniesieniu do pracownika, którego obowiązuje inna norma, przez liczbę godzin odpowiadającą tej normie. Natomiast za godziny przekraczające normę dobową pracownikowi przysługuje niezależna rekompensata w postaci czasu wolnego lub 100% dodatku do wynagrodzenia.
Przepisy dotyczące rekompensaty za pracę w niedzielę stosuje się do pracy w święto przypadające w niedzielę.
Dwa dodatki za pracę w święto
Nieudzielenie dnia wolnego za pozaplanową pracę w święto powoduje przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia takiej normy pracownikowi przysługuje 100% dodatek do wynagrodzenia (art. 1511 § 2 K.p.). Taki dodatek należy się również w razie niezrekompensowania pracy w święto innym dniem wolnym od pracy. Wypłata dwóch dodatków w takiej sytuacji nie była jednak oczywista. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 11/05, stwierdził, że w takich okolicznościach pracownikowi przysługuje tylko jeden dodatek. Podobnie uznał też Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 sierpnia 2008 r., sygn. akt I OSK 1281/07.
Było to stanowisko sprzeczne z opinią, jaką pierwotnie prezentowała w tej kwestii Państwowa Inspekcja Pracy. Początkowo PIP uważała, że pracownikowi przysługują dwa dodatki z tytułu pracy w święta (i niedziele), jeżeli nie została ona zrekompensowana innymi dniami wolnymi od pracy w danym okresie rozliczeniowym. Stanowisko takie było dostępne na stronie internetowej tej instytucji. Później, po uchwale SN, również na stronie internetowej PIP znajdowała się informacja o jednym dodatku do wynagrodzenia, z powołaniem się na uchwałę Sądu. Od 14 listopada 2012 r. nasze Wydawnictwo dysponuje natomiast opinią rzecznika prasowego Głównego Inspektora Pracy wydaną w uzgodnieniu z Departamentem Prawnym GIP w omawianej sprawie. GIP stwierdził w niej, że: „(…) Przepis ten (art. 15111 K.p. – przyp. red.) zapewnia pracownikom 100% dodatek do wynagrodzenia z tytułu niezrekompensowania pracy w niedzielę lub święto innym dniem wolnym od pracy. Jeżeli jednak w wyniku braku takiej rekompensaty zostanie przekroczona przeciętna tygodniowa norma czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownikowi przysługuje kolejny dodatek za pracę przekraczającą tę normę w wysokości 100% stawki godzinowej wynikającej z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną (art. 1511 § 2 K.p.)”. Zgodnie z aktualnym stanowiskiem GIP pracownikowi za pracę w święto (i niedzielę) niezrekompensowaną innym dniem wolnym od pracy w danym okresie rozliczeniowym przysługują więc dwa dodatki do wynagrodzenia.
Przykład 1
Pracownik zatrudniony w podstawowej organizacji czasu pracy w dniu 25 grudnia 2013 r. (pierwszy dzień Bożego Narodzenia) został wezwany przez pracodawcę do usunięcia awarii, co trwało 6 godzin.
Pracodawca może zrekompensować pracę w święto udzielając pracownikowi innego całego dnia (za 6 godzin pracy) wolnego od pracy. W razie nieudzielenia dnia wolnego za pracę w święto pracownikowi przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za 6 godzin pracy w takim dniu.
Przykład 2
Pracownik zatrudniony w systemie podstawowym pracował poza rozkładem przy usuwaniu awarii w dniu 26 grudnia 2013 r. (drugi dzień Bożego Narodzenia) przez 12 godzin.
W zamian za pracę w święto może otrzymać za pierwsze 8 godzin cały dzień wolny od pracy, a za 4 kolejne godziny dodatek do normalnego wynagrodzenia w wysokości 100% ze względu na przekroczenie normy dobowej. Alternatywnie za 4 godziny pracy ponad normę dobową może otrzymać, zamiast dodatku, udzielony czas wolny.
W razie nieudzielenia pracownikowi dnia wolnego za pierwsze 8 godzin pracy w święto, zgodnie ze stanowiskiem GIP, przysługuje mu dodatek 100% za każdą godzinę pracy w święto i dodatkowo 100% dodatek z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Natomiast za 4 godziny ponad normę dobową przysługuje mu czas wolny lub 100% dodatek do wynagrodzenia.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 100 (1037) z dnia 2013-12-16
Dochody wolne od podatku. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
Co kilka weekendów mam dyżur(tryb w gotowości pod tel.) w niedzielę i za ten dyżur otrzymuję wynagrodzenie.
Czy mając dyżur w niedzielę gdzie otrzymuję wynagrodzenie i dodatkowo wypada w niedzielę święto (zielone światki) należy mi się dzień wolny ewentualnie dodatkowe wynagrodzenie?