Ministerstwo Finansów prowadziło konsultacje podatkowe w sprawie listy przesłanek należytej staranności po stronie nabywcy w transakcjach krajowych w kontekście prawa do odliczenia VAT. Celem tych konsultacji było opracowanie możliwie kompletnej i precyzyjnej listy przesłanek należytej staranności, których spełnienie w momencie zawierania transakcji skutkowałoby brakiem podstaw do kwestionowania u podatników prawa do odliczenia VAT w następstwie uznania, że podatnicy nie wiedzieli i nie mogli wiedzieć, że w ramach danej transakcji ich dostawca dopuścił się przestępstwa. W dniu 25 kwietnia 2018 r. Ministerstwo ogłosiło finał tych konsultacji, prezentując efekt prowadzonych prac, czyli dokument pt. „Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”.
Cele Metodyki
Jak wyjaśniło MF, Metodyka skierowana jest do Krajowej Administracji Skarbowej i jest to dla niej zbiór wskazówek pomocnych urzędnikom w ocenie dochowania należytej staranności w VAT przez przedsiębiorców. Jest to także „drogowskaz” dla przedsiębiorców, wskazujący czym w ocenie należytej staranności kierują się urzędnicy. Określa ona najistotniejsze okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie zachowania podatników, którzy sami nie dokonali oszustwa w zakresie VAT oraz nie wiedzieli, że transakcja, w wyniku której nabyli towar, służy oszustwu w zakresie VAT. Ma to zwiększyć pewność obrotu krajowego i przejrzystość działań KAS.
Aby stwierdzić, czy w danym przypadku zasadne jest kwestionowanie prawa podatnika do odliczenia VAT, kluczowe znaczenie ma ocena, czy w konkretnej sprawie, w której stwierdzono oszustwo w zakresie VAT, podatnik powinien był wiedzieć, że uczestniczy w transakcji związanej z oszustwem lub nadużyciem w zakresie VAT.
W sytuacji gdy podatnik nie będzie odpowiednio uważny przy zawieraniu transakcji, a więc zignoruje obiektywne okoliczności, wskazujące na to, że transakcja może mieć na celu naruszenie prawa lub oszustwo, wówczas może zostać zakwestionowane jego prawo do odliczenia VAT. Podjęcie więc przez podatnika działań wskazanych w Metodyce istotnie zwiększa prawdopodobieństwo dochowania przez podatnika należytej staranności.
Sprawdzanie formalnego statusu kontrahenta
Ocena dochowania należytej staranności powinna uwzględniać dokonanie sprawdzenia formalnego statusu kontrahenta. MF określiło ponadto, przesłanki które mogą wskazywać, że podatnik nie zweryfikował swojego kontrahenta w stopniu wystarczającym, co może prowadzić do wniosku, że nie dochował należytej staranności. Należą do nich:
- brak rejestracji kontrahenta w Krajowym Rejestrze Sądowym lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, o ile rejestracja w KRS lub CEIDG jest wymagana w przypadku kontrahenta,
- kontrahent nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny (nabywca może to zweryfikować przez usługę „Sprawdzenie statusu podmiotu VAT” lub poprzez złożenie wniosku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego),
- kontrahent jest, na moment transakcji, wpisany do prowadzonego przez Szefa KAS wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT lub które nie zostały zarejestrowane przez naczelnika urzędu skarbowego,
- kontrahent nie posiada lub, pomimo żądania podatnika, nie przedstawił wymaganych koncesji i zezwoleń dotyczących towarów będących przedmiotem planowanych transakcji,
- osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji nie posiadają umocowania do działania w imieniu kontrahenta (podatnik może przykładowo zweryfikować umocowanie osób upoważnionych do udzielenia pełnomocnictw w imieniu kontrahenta na podstawie danych z KRS lub CEIDG.
Kryteria transakcyjne
Ministerstwo wskazało także listę kryteriów transakcyjnych dochowania należytej staranności. Stwierdzenie przez organ podatkowy, że podatnik zweryfikował okoliczności transakcji wskazane w Metodyce, zwiększy prawdopodobieństwo, iż podatnik dochował należytej staranności.
Za nietypową należy uznać sytuację, gdy kontrahent (dostawca) lub podmiot działający w jego imieniu proponuje podatnikowi dalszą sprzedaż dostarczonych przez kontrahenta towarów wskazanemu przez ten podmiot nabywcy. Przy czym ten nabywca płaci należność za towar podatnikowi, zanim ten zapłaci swojemu kontrahentowi. Tym samym płatność za towar (od podmiotu wskazanego przez kontrahenta – przez podatnika – do kontrahenta) zabezpiecza transakcję u podatnika zanim jeszcze dojdzie do dostawy towaru.
Na brak dochowania przez podatnika należytej staranności mogą wskazywać następujące okoliczności:
- podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy kontrahent jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
- podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy kontrahent nie utracił wymaganych koncesji i zezwoleń,
- podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji posiadają aktualne umocowania do działania w imieniu kontrahenta,
- kontrahent został wpisany do prowadzonego przez Szefa KAS wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT, chyba że rejestracja kontrahenta została przywrócona w późniejszym okresie.
Przy ocenie dochowania przez podatnika należytej staranności w sytuacji kontynuacji współpracy z kontrahentem, należy wziąć pod uwagę kryteria formalne, jednakże ich wystąpienie nie musi każdorazowo oznaczać, że podatnik nie dochował należytej staranności.
Najważniejszym czynnikiem przy ocenie dochowania należytej staranności jest zmiana, bez ekonomicznego uzasadnienia, dotychczasowych zasad współpracy między podatnikiem, a jego kontrahentem.
Dodatkowo Ministerstwo wskazało, że Metodyka podlegać będzie aktualizacji m.in. z uwagi na zmiany w przepisach prawa, jak również w celu dostosowania jej treści do aktualnych potrzeb KAS albo gdyby na taką konieczność wskazywała praktyka życia gospodarczego. Z uwagi na to, że okoliczności określone w Metodyce nie mają charakteru zamkniętego, organy podatkowe mogą brać pod uwagę wszystkie okoliczności, jakie uznają za konieczne dla rzetelnej oceny dochowania przez podatnika należytej staranności. Ponadto zaznaczono, że każda sytuacja powinna być rozpatrywana przez organ podatkowy na tle całokształtu okoliczności towarzyszących danej transakcji gospodarczej.
Najważniejsze kryteria transakcyjne dochowania należytej staranności:
|
autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa nr 44 (1501) z dnia 2018-06-01
GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.UrlopyPracownicze.pl