Blokadę konta stosuje się wtedy, gdy jest to konieczne, aby przeciwdziałać wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych. Czas jej trwania może wynieść do 72 godzin, ale dozwolone jest przedłużenie tego okresu do 3 miesięcy. Przedsiębiorca nie bierze czynnego udziału w postępowaniu dotyczącym zastosowania lub przedłużenia blokady.

Dane w STIR

Blokada konta w oparciu o analizę STIR ma przeciwdziałać nadużyciom skarbowym popełnianym z wykorzystaniem sektora bankowego, zwłaszcza wyłudzeniom VAT.

STIR to system teleinformatyczny izby rozliczeniowej przetwarzający dane przekazywane przez banki i SKOK-i. Analizie podlegają informacje o transakcjach na rachunkach tzw. podmiotów kwalifikowanych, tj. osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, ale posiadających zdolność prawną. STIR nie obejmuje kont osób fizycznych służących do celów prywatnych. Na podstawie spływających danych, w oparciu o specjalnie przygotowane algorytmy, ustalany jest wskaźnik ryzyka dokonania wyłudzeń skarbowych. Algorytmy opracowuje izba rozliczeniowa z uwzględnieniem najlepszych praktyk sektora bankowego w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu go do działalności przestępczej, a także po wzięciu pod uwagę kryteriów ekonomicznych, geograficznych czy przedmiotowych. Przetwarzanie danych może opierać się na danych osobowych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne oraz danych biometrycznych.

Informacje o rachunkach podmiotów kwalifikowanych, transakcjach oraz wskaźniku ryzyka izba rozliczeniowa przekazuje Szefowi KAS.

Blokada konta

Dane uzyskane od izby rozliczeniowej, w połączeniu z innymi informacjami posiadanymi i dostępnymi administracji skarbowej (np. z KRS), pozwalają na dokonanie analizy wystąpienia nadużyć, a w razie potrzeby – na blokadę rachunku podmiotu kwalifikowanego w celu zapobieżenia transferowi pieniędzy pochodzących z wyłudzeń. Blokada stosowana jest na okres nie dłuższy niż 72 godziny, ale może być przedłużona na oznaczony czas, nie dłuższy niż 3 miesiące.

Krótka blokada rachunku zarządzana jest wtedy, gdy zebrane informacje wskazują na wykorzystywanie działalności sektora finansowego do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada jest konieczna, aby temu przeciwdziałać. Stanowi tak art. 119zv § 1 Ordynacji podatkowej. Zasadniczym powodem przedłużenia blokady jest natomiast istnienie uzasadnionej obawy, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczającego równowartość 10.000 euro. Przeliczenia na złote dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym wydano postanowienie o przedłużeniu blokady. Wskazuje na to art. 119zw § 1 Ordynacji podatkowej.

Blokada jest skuteczna również w odniesieniu do rachunku, którego podmiot kwalifikowany jest współposiadaczem.

Nie ma katalogu okoliczności, zdarzeń czy powodów, których wystąpienie świadczy o tym, że przedłużenie blokady jest uzasadnione. WSA w Warszawie w wyroku z dnia 4 stycznia 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 2960/18 (orzeczenie nieprawomocne), uznał, że można posiłkować się przesłankami uzasadniającymi zastosowanie instytucji zabezpieczenia spłaty zobowiązań podatkowych wskazanymi przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12. Są to m.in.: znaczna wysokość zaległości podatkowych w porównaniu z dochodami przedsiębiorcy, który nie podejmuje starań, aby je uregulować, relatywnie niskie dochody podatnika w stosunku do przyszłego zobowiązania podatkowego, ujawnienie dokonywania obniżenia podatku należnego na podstawie fikcyjnych faktur.

Pozycja podmiotu

Podmiot kwalifikowany nie może na etapie dokonania i przedłużenia blokady w żaden sposób odnieść się do przesłanek zastosowania tego rozwiązania.

Krótka blokada zarządzana jest na podstawie materiałów dotyczących przepływów finansowych zebranych przy użyciu STIR. Następuje w formie żądania przekazanego do banku lub SKOK-u. Podmiot kwalifikowany nie jest – i nie może być – uprzedzany o zamiarze jej zastosowania. Bank lub SKOK również nie ujawnią mu informacji o otrzymaniu żądania dokonania blokady lub jego zrealizowaniu. Przedwczesne zdradzenie takiej informacji mogłoby spowodować transfer środków z konta w placówce, która nie zdążyła jeszcze zastosować blokady. Postanowienie o przedłużeniu blokady musi być natomiast wydane w ciągu 3 dni. Wyklucza to przeprowadzenie postępowania z klasycznym postępowaniem dowodowym, zapewnieniem podmiotowi kwalifikowanemu czynnego udziału, wyznaczeniem terminu do zapoznania się z aktami sprawy. Nierealne jest odebranie wyjaśnień od przedsiębiorcy czy przesłuchanie świadków. Zwrócił na to uwagę WSA w Warszawie w wyroku z dnia 20 września 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 2057/18 (orzeczenie nieprawomocne).

Krótkiej blokady rachunku nie można w żaden sposób zakwestionować. Ma ono formę żądania, a nie postanowienia lub decyzji. Przedłużenie blokady wymaga wydania postanowienia. Przysługuje na nie zażalenie. Po wyczerpaniu trybu zażaleniowego postanowienie można zaskarżyć do sądu administracyjnego. Akta sprawy i odpowiedź na skargę muszą być przekazane sądowi administracyjnemu w ciągu 7 dni od otrzymania skargi. Termin rozpatrzenia skargi wynosi 30 dni. Należy jednak zaznaczyć, że przedmiotem sporu są przesłanki przedłużenia blokady, czyli wyłącznie istnienie ryzyka niewykonania zobowiązania podatkowego przekraczającego równowartość 10.000 euro. Nie chodzi o rozstrzygnięcie kwestii, czy konto jest wykorzystywane do wyłudzeń skarbowych, np. czy przedsiębiorca faktycznie uczestniczył w karuzeli podatkowej w celu wyłudzenia VAT. Te zagadnienia są przedmiotem innego postępowania, np. kontroli celno-skarbowej.

Sprawy związane ze stosowaniem i przedłużeniem blokady należały do niedawna do wyłącznej kompetencji Szefa KAS. Od 20 marca 2019 r. tak już nie jest. Uprawnienie do przekazania żądania o zastosowanie blokady na krótki okres i wydania postanowienia o jej przedłużeniu mają obecnie naczelnicy urzędów celno-skarbowych. Dyrektorzy izb administracji skarbowej są natomiast upoważnieni do rozpatrywania zażaleń na postanowienia o przedłużeniu blokady.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 48 (1610) z dnia 2019-06-17

Rozstrzyganie sporów z konsumentami. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl