Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe może liczyć na uprawnienia szkoleniowe przysługujące mu z mocy ustawy oraz na świadczenia dodatkowe. Warunkiem jest jednak podjęcie dokształcania z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Wystąpienie tej przesłanki jest dla zatrudnionego, w kontekście zakresu uprawnień szkoleniowych, zdecydowanie korzystne.

Najważniejsza akceptacja pracodawcy

Prawo pracy nakłada na pracodawcę obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, konkretyzując ten obowiązek w art. 103¹-103⁵ K.p. Pierwszy ze wskazanych przepisów definiuje podnoszenie kwalifikacji zawodowych jako zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Tylko z tak rozumianym podnoszeniem kwalifikacji prawo pracy wiąże określone wsparcie dla dokształcającego się pracownika. Przejawia się ono w przyznaniu mu pewnych uprawnień ustawowych oraz fakultatywnych świadczeń dodatkowych.

Możliwość skorzystania z tych uprawnień zależy od tego, czy pracodawca skierował pracownika do odbycia określonej formy kształcenia lub chociażby wyraził na nie zgodę (akceptację). Wspomniana zgoda może być wyrażona w różny sposób – pisemnie, ustnie, a nawet w sposób dorozumiany. W szczególności przejawem tej zgody może być przyznanie pracownikowi płatnego urlopu szkoleniowego lub zagwarantowanie świadczenia fakultatywnego w umowie szkoleniowej.

Uprawnienia ustawowe i dodatkowe

Do uprawnień ustawowych pracownika dokształcającego się z inicjatywy lub za zgodą pracodawcy należy urlop szkoleniowy i zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 103¹ § 2 K.p.). Są to uprawnienia odpłatne, pracownik za czas korzystania z nich zachowuje więc prawo do wynagrodzenia. Urlop szkoleniowy przysługuje w wymiarze:

• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych, maturalnego, potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub zawodowego,
• 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Urlopu szkoleniowego udziela się na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 103² K.p.). Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu szkoleniowego i zwolnienia od pracy tylko wtedy, gdy zainteresowany pracownik wystąpi z odpowiednim wnioskiem.

Pracodawca może, choć nie musi, przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, m.in. pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 103³ K.p.). Zazwyczaj tego rodzaju uprawnienia przyznawane są w umowie szkoleniowej. Pracodawca ma obowiązek ją zawrzeć, jeżeli zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 103⁴ K.p.). Okres „odpracowania” nie może przekroczyć 3 lat.

Warunki zwrotu dofinansowania

Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą, w przypadkach określonych w art. 103⁵ K.p., jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę z tytułu świadczeń dodatkowych. Następuje to w sytuacji, gdy:

1) pracownik bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie naukę,

2) pracodawca rozwiąże z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po ich ukończeniu, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata,

3) w okresie nie dłuższym niż 3 lata po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji pracownik rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem przypadku, gdy jest to podyktowane uzasadnionym zarzutem mobbingu,

4) w okresie nie dłuższym niż 3 lata po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego obowiązków lub wystąpienia mobbingu, mimo braku przyczyn do rozwiązania umowy z tych przyczyn.

Zwrot kosztów następuje w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub do okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia (patrz ramka). Przy czym tylko okoliczności wymienione w art. 103⁵ K.p. skutkują obowiązkiem zwrotu dofinansowania kosztów nauki.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)

autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 79 (1850) z dnia 2021-10-04

Zatrudnianie cudzoziemców. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl