Roczne sprawozdanie finansowe na dzień 31 grudnia 2022 r. należy sporządzić do 31 marca 2023 r. W kilku poprzednich latach z powodu trudnej sytuacji gospodarczej terminy na przygotowanie sprawozdań były przesuwane. W odniesieniu do 2022 r., zgodnie z komunikatem wydanym przez Ministerstwo Finansów, nie planuje się wydłużenia terminu na wywiązanie się z obowiązków sprawozdawczych. Pozostało zatem niewiele czasu na sporządzenie sprawozdania finansowego za 2022 r.
Mając na względzie odpowiedzialność za prawidłowość, rzetelność i kompletność danych przedstawionych w sprawozdaniu finansowym sporządzonym na dzień 31 grudnia 2022 r., przed jego sporządzeniem warto sprawdzić, czy nie pominięto żadnej z czynności związanej z zamknięciem 2022 r. i czy wszystkie wykonano poprawnie. Aby usystematyzować proces takiej weryfikacji, można wykorzystać do tego przedstawioną obok checklistę.
Do punktu 1 checklisty
Przede wszystkim należy sprawdzić, czy jednostka wypełnia sprawozdanie finansowe według dobrego wzoru. Trzeba pamiętać, że aby skorzystać ze wzorów uproszczonych – dla jednostki małej określonego w załączniku nr 5 do ustawy o rachunkowości lub dla jednostki mikro ustalonego w załączniku nr 4 do ustawy – należy spełniać warunki odpowiednio z art. 3 ust. 1c lub ust. 1d albo art. 3 ust. 1a lub ust. 1b ustawy, z których jednym jest podjęcie przez organ zatwierdzający decyzji o stosowaniu uproszczeń w sprawozdawczości. Zatem na dzień faktycznego sporządzenia sprawozdania jednostka mała lub mikro powinna dysponować decyzją (uchwałą) organu zatwierdzającego określającą konkretne ułatwienia przy sporządzaniu sprawozdań finansowych spośród dopuszczonych w przywołanych wcześniej przepisach. Przed sporządzeniem sprawozdania należy więc sprawdzić, czy jednostka spełnia wymienione w przepisach warunki do posługiwania się statusem jednostki małej lub mikro, w tym czy posiada decyzję organu zatwierdzającego, a jeśli tak, to jakie uproszczenia w sprawozdawczości z niej wynikają. Treść tej decyzji powinna znaleźć swój wyraz w polityce rachunkowości jednostki. W polityce rachunkowości należy zapisać również inne rozstrzygnięcia dotyczące rodzaju sprawozdania, m.in. wybór wariantu rachunku zysków i strat czy metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych.
W polityce rachunkowości zamieszcza się także wybory dotyczące wyceny niektórych zdarzeń i prezentacji ich w księgach i sprawozdaniu finansowym, dokonywane, gdy ustawa pozostawia taką możliwość. W szczególności ważne jest przyjrzenie się przyjętym uproszczeniom. Trzeba mieć na względzie, że art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości dopuszcza stosowanie uproszczeń, o ile nie wpływają one ujemnie na realizację obowiązku rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej, finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Oznacza to, że nie mogą one zakłócać obrazu jednostki i stać w sprzeczności z najważniejszą zasadą rachunkowości – zasadą rzetelnego (wiernego) obrazu, sformułowaną w art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Istotność w odniesieniu do niektórych zdarzeń określa się kwotowo (np. 10.000 zł jako graniczna wartość początkowa składników majątku zaliczanych do środków trwałych) lub w relacji do pewnych osiąganych wielkości (np. 1% sumy bilansowej lub 5% wyniku finansowego brutto) albo też decyduje o niej charakter zdarzenia. Przyjęte na początku roku założenia w zakresie istotności, umożliwiające bieżące stosowanie uproszczeń, należy zweryfikować na koniec roku. W razie gdyby zmieniła się ocena ich wpływu na obraz jednostki, należałoby dokonać odpowiednich korekt.
Warunki stosowania niektórych uproszczeń są wprost wskazane w ustawie o rachunkowości – dotyczy to np.:
- podatkowej kwalifikacji leasingu (art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości), ułatwień w kalkulacji kosztu wytworzenia (art. 28b ustawy) czy odstąpienia od ustalania aktywów lub rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 10 i ust. 11 ustawy), które są możliwe do przyjęcia po spełnieniu określonych kryteriów wartościowych, albo
- odstąpienia od dokonywania odpisów aktualizujących i rezerw (art. 7 ust. 2b i ust. 2c ustawy o rachunkowości), stosowania podatkowych zasad amortyzacji (art. 32 ust. 7 i ust. 8 ustawy) czy odstąpienia od tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze (art. 39 ust. 6 i ust. 7 ustawy), przewidzianych m.in. dla jednostek małych lub mikro (czyli jednostek, co do których taki status określił organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe).
Zasadność przyjęcia tych uproszczeń należy jednak także rozpatrywać na tle art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości.
Opis najważniejszych kwestii wynikających z polityki rachunkowości zamieszcza się we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego, co stanowi pewnego rodzaju legendę dla odczytania danych przedstawionych w tym sprawozdaniu. Należy więc przeanalizować, czy w sprawozdaniu nie zawarto sprzecznych z polityką rachunkowości rozwiązań.
Do punktu 2 checklisty
Informacje wynikające z ksiąg należy potwierdzić, tj. upewnić się, że przedstawiają rzeczywiste, rzetelne dane. Służy temu inwentaryzacja. Warto przypomnieć, że nie należy jej utożsamiać z samym tylko spisem z natury i potwierdzaniem sald. Istnieje szereg aktywów i pasywów, które należy zinwentaryzować w drodze weryfikacji, tj. porównania salda danego konta z odpowiednimi dokumentami.
Wyniki inwentaryzacji należy rozliczyć w roku, którego dotyczy, niezależnie od daty podjęcia decyzji przez kierownika jednostki w sprawie rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych. Przed sporządzeniem sprawozdania finansowego warto sprawdzić raz jeszcze, czy wszystkie różnice między stanem księgowym a rzeczywistym zostały wprowadzone do ksiąg i rozliczone zgodnie z decyzją kierownika jednostki.
Do punktu 3 checklisty
Przed dniem sporządzenia sprawozdania finansowego warto także sprawdzić poprawność wyceny aktywów i rezerw, mając na uwadze zasadę ostrożności, która stanowi, że w wyniku finansowym bez względu na jego wysokość, należy uwzględnić m.in. zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów oraz rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń (art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy o rachunkowości). Zdarza się, że na skutek informacji otrzymanych tuż przed samym dniem sporządzenia sprawozdania finansowego okaże się, że dokonana wycena aktywów jest zbyt wysoka i występuje konieczność dokonania odpisów aktualizujących albo że należy utworzyć dodatkowe rezerwy na dzień bilansowy.
Do punktu 4 checklisty
Wszystkie aktywa i pasywa powstałe w 2022 r. oraz przychody i koszty dotyczące tego roku powinny być ujęte w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym. Często mają miejsce sytuacje, w których dowody dokumentujące przychody, koszty czy ich korekty są wystawiane w roku następującym po roku, za który sporządza się sprawozdanie finansowe. Należy jednak ująć je w księgach rachunkowych roku, którego dotyczą, zgodnie z zasadą memoriału określoną w art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Trzeba podkreślić, że brak faktur nie stanowi przeszkody dla ujęcia kosztu w roku, którego dotyczy – koszty takie ujmuje się na podstawie dowodu PK w wartości wynikającej z innych dokumentów lub oszacowanej, z wykorzystaniem konta 64-1 „Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów” (są to bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów niestanowiące rezerw).
Mogą też wystąpić przychody/koszty, które zostały uzyskane/poniesione w roku, za który sporządza się sprawozdanie finansowe, a dotyczą kolejnych lat. Te należy rozliczać za pomocą kont 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” i 64-0 „Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów”, w myśl zasady współmierności określonej w art. 6 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Przed samym sporządzeniem sprawozdania finansowego warto sprawdzić, czy wszystkie takie przychody i koszty zostały prawidłowo ujęte i rozliczone.
Kompletność kosztów wyraża się również w tym, że należy uwzględnić w wyniku finansowym pewne opłaty dotyczące danego roku, które zostaną przekazane na rachunki bankowe odpowiednich instytucji w następnym roku. Są to m.in. opłata produktowa, opłata środowiskowa, opłata z tytułu marnowania żywności, opłata recyklingowa.
Do punktu 5 checklisty
Przed przygotowaniem sprawozdania finansowego sporządza się zestawienie sald kont księgi głównej za dany rok obrotowy. Zestawienie takie jest podstawą do przeprowadzenia weryfikacji wewnętrznej zgodności ewidencji syntetycznej. Pozwala ono sprawdzić, czy suma obrotów po stronie Wn wszystkich kont księgi głównej (tj. kont syntetycznych) jest tożsama z sumą obrotów po stronie Ma tych kont oraz czy suma sald po stronie Wn wszystkich kont księgi głównej jest taka sama jak suma sald po stronie Ma tych kont. Zestawienie to pozwoli także wychwycić nietypowe salda kont – trzeba je zweryfikować pod kątem poprawności. Poza tym sporządza się także zestawienie wszystkich sald kont pomocniczych, które umożliwia zweryfikowanie zgodności kont syntetycznych z kontami analitycznymi. Dokonuje się na jego podstawie sprawdzenia, czy suma sald po stronie Wn wszystkich kont analitycznych prowadzonych do każdego konta syntetycznego równa się wielkości salda Wn danego konta syntetycznego oraz czy suma sald po stronie Ma wszystkich kont analitycznych prowadzonych do każdego konta syntetycznego równa się wielkości salda Ma danego konta syntetycznego.
Ponadto istnieją pewne konta księgowe często przysparzające księgowym wątpliwości. Są to np. konta o dwojakich saldach, jak konto 30 „Rozliczenie zakupu” czy konto 49 „Rozliczenie kosztów”. Mogą to być też konta 79-0 „Obroty wewnętrzne” i 79-1 „Koszty obrotów wewnętrznych”. Przed sporządzeniem sprawozdania finansowego wskazane jest przeanalizować, czy salda tych kont zostały prawidłowo ustalone w księgach i wykazane w tym sprawozdaniu.
Dla Prenumeratorów GOFIN | |
Wzorcowy wykaz kont wraz z typowymi zapisami księgowymi dokonywanymi na poszczególnych kontach dostępny w serwisie Plan Kont |
Warto także sprawdzić, czy na dzień bilansowy dokonano wszystkich niezbędnych przeksięgowań (np. z kont rozliczeniowych 34 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów”, 62 „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów”, 49, 58 „Rozliczenie kosztów działalności”, 64-0, 64-1 i 84) i upewnić się co do ich prawidłowości. W szczególności należy przeanalizować przeksięgowania kont wynikowych na wynik finansowy – w zależności od stosowanej ewidencji kosztów działalności operacyjnej i sporządzanego wariantu rachunku zysków i strat będą to różne zapisy księgowe.
Do punktu 6 checklisty
Podatek dochodowy obciążający wynik finansowy występuje jedynie w jednostkach będących podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. Jednostki te ujmują podatek dochodowy za dany rok na koncie 87 „Podatek dochodowy od osób prawnych” wraz z częścią odroczoną, o której mowa w art. 37 ustawy o rachunkowości (o ile nie korzystają z możliwości odstąpienia od ustalania podatku odroczonego). Ponadto jednostki będące podatnikami pdop sporządzają notę podatkową przedstawiającą różnice między wynikiem finansowym brutto a podstawą opodatkowania (o ile nie są jednostkami małymi lub mikro, które są zwolnione z tego obowiązku).
Trwają prace legislacyjne zmierzające do wydłużenia terminu na złożenie zeznania rocznego CIT-8 i zapłaty tego podatku do 30 czerwca 2023 r. – w przypadku roku podatkowego kończącego się 31 grudnia 2022 r. Terminy dotyczące sporządzenia sprawozdań finansowych za 2022 r. nie zostały przedłużone, więc może się zdarzyć, że w sprawozdaniu finansowym za 2022 r. będzie wykazana inna wartość podatku dochodowego niż w złożonym później zeznaniu CIT-8. Jeśli okaże się tak po sporządzeniu sprawozdania finansowego za 2022 r., lecz przed jego zatwierdzeniem, a rozbieżność będzie istotna, trzeba będzie dokonać korekt w księgach i sporządzić to sprawozdanie na nowo.
W jednostkach, które nie są podatnikami pdop, a w których podatnikami są właściciele (wspólnicy), opłacany za nich podatek dochodowy, danina solidarnościowa czy składki ZUS ujmuje się na kontach rozrachunkowych. Na dzień bilansowy należy przeanalizować salda tych kont rozrachunkowych pod kątem tego, czy zawierają trwałe czy przejściowe wyprowadzenie kapitału i odpowiednio ująć to w księgach i bilansie.
Lp. | Sprawdzany obszar | Wykonanie |
1 | Zgodność danych przedstawionych w sprawozdaniu finansowym z polityką rachunkowości | |
2 | Rozliczenie wyników inwentaryzacji | |
3 | Wycena aktywów i pasywów | |
4 | Kompletność zapisów | |
5 | Salda „problematycznych” kont i przeksięgowania na dzień bilansowy | |
6 | Podatek dochodowy |
* | Rozwinięcia zagadnień z checklisty – w treści artykułu, z odniesieniem do poszczególnych punktów |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.)
autor: Dorota Przybyszewska
Gazeta Podatkowa nr 22 (2001) z dnia 2023-03-16
GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.ZasilekChorobowy.pl