Generalnie to sprzedawca będący podatnikiem VAT jest zobowiązany do rozliczenia podatku VAT z tytułu wykonywanych przez niego czynności. W niektórych jednak przypadkach określono zasadę, że zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT jest nabywca. Występuje to np. w sytuacji nabycia towarów w Polsce od zagranicznego podmiotu, który nie posiada w Polsce siedziby działalności gospodarczej. Od 1 kwietnia br. przepisy ustawy o VAT w tym zakresie ulegną zmianie.

Zasady obowiązujące do końca marca 2013 r.

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Wynika to z art. 15 ustawy o VAT.

Jednak jak wskazano w art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy, podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium Polski jest podatnik nieposiadający siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Oznacza to, że w tym przypadku zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT jest nabywca towarów dostarczanych przez zagranicznego podatnika, który nie posiada siedziby w Polsce. Ważne jest to, że sprzedaż/nabycie towarów następuje na terenie kraju. Tak więc obecnie polski podatnik – nabywca ma obowiązek wykazać w składanej deklaracji podatkowej podatek należny z tytułu takiego zakupu (przykład 1). Sposób rozliczenia podatku VAT w tej sytuacji jest bardzo zbliżony do tego, który ma miejsce w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów czy importu usług.

Ponadto ze względu na to, że zasadniczo nabywcy towarów od zagranicznego podatnika przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, który jest jednocześnie podatkiem należnym, nie wystąpi obowiązek zapłaty podatku (art. 86 ust. 2 pkt 4 ustawy).

Również w przypadku nabycia towarów od zagranicznego podatnika, mającego w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności, które jednak nie uczestniczy w tej transakcji, podatnikiem zobowiązanym do opodatkowania tej czynności będzie polski nabywca (art. 17 ust. 1a ustawy).

Zwrócić należy uwagę na to, że wskazane zasady stosuje się tylko wtedy, gdy nabywcą jest podatnik, wskazany w art. 15 ustawy, którego siedziba lub stałe miejsce prowadzenia działalności znajduje się w Polsce (art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy). Jeśli natomiast przedmiotem dostawy jest gaz w systemie gazowym, energia elektryczna w systemie elektroenergetycznym, energia cieplna lub chłodnicza przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, wówczas nabywca jest podatnikiem z tytułu dokonanej dostawy, pod warunkiem, że jest on zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony, bądź jeśli jest zarejestrowany jako podatnik VAT UE (art. 17 ust. 5 pkt 2 ustawy).

Zmiany od 1 kwietnia br.

Od 1 kwietnia 2013 r. wejdzie w życie nowe brzmienie art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT. Zmiana ta ma zasadniczo charakter redakcyjny i polega na „uporządkowaniu” regulacji w zakresie dostawy towarów od podmiotów zagranicznych na terytorium Polski.

W przypadku podatników nabywających towary od dokonującego ich dostawy na terytorium kraju podatnika nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na tym terytorium, ważną zmianą jest dodanie wymogu braku rejestracji tego podatnika zgodnie z art. 96 ust. 4 ustawy o VAT.

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji ustawy o VAT Ministerstwo Finansów wskazało, że dotychczasowa analiza dokonywanych przez tego rodzaju podmioty transakcji towarowych nie wskazywała, aby był to segment podatny na nadużycia podatkowe bardziej niż w przypadku transakcji dokonywanych przez podmioty krajowe. Zaproponowano zatem we wskazanym zakresie odejście od stosowania zasady odwróconego obciążenia i rozliczania tych transakcji na zasadach ogólnych.

Tak więc w sytuacji, gdy polski podatnik będzie nabywał na terytorium Polski towary (inne niż gaz, energia elektryczna, cieplna lub chłodnicza) od podatnika, który nie posiada siedziby na terytorium naszego kraju, to obowiązek rozliczenia podatku VAT będzie spoczywał na polskim nabywcy, ale tylko wtedy, gdy zagraniczny dostawca nie będzie w Polsce zarejestrowany dla potrzeb podatku VAT (przykład 2).

Przykład 1

Niemiecki podatnik, który nie posiada siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Polski, ale jest zarejestrowany dla celów polskiego podatku VAT, sprzedał polskiemu podatnikowi towary wystawiane przez niego na targach odbywających się na terenie Polski.

W tym przypadku zastosowanie znajdzie przepis art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy, zgodnie z którym osobą odpowiedzialną za rozliczenie podatku VAT będzie nabywca, pomimo tego, że zagraniczny dostawca jest zarejestrowany w Polsce i posiada polski NIP.

Przykład 2

Załóżmy, że polski podatnik w kwietniu 2013 r. zakupi od niemieckiego podatnika towar wystawiany na targach organizowanych w Polsce. Niemiecki podatnik nie posiada siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, ale posługuje się polskim NIP. W tym przypadku obowiązek opodatkowania dokonanej dostawy podatkiem VAT będzie spoczywał na niemieckim sprzedawcy, który zarejestrowany jest dla potrzeb podatku VAT w Polsce.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

autor: Aleksandra Węgielska

Gazeta Podatkowa nr 17 (954) z dnia 2013-02-28

Jak bronić swoich praw w sporze z fiskusem? Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl