Podstawową regułą dokonywania rocznych rozliczeń z fiskusem na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych jest składanie przez podatników tego podatku korzystających ze skali podatkowej indywidualnych zeznań rocznych. Ustawodawca przewidział jednak dla pewnych grup podatników odstępstwo od tej zasady, umożliwiając im dokonanie takiego rozliczenia z wykorzystaniem preferencyjnego sposobu opodatkowania.

PIT małżeński rezydentów

Aby małżonkowie mogli swoje roczne dochody opodatkować w jednym, wspólnym zeznaniu podatkowym, niezbędne jest spełnienie kilku warunków. Zasadniczo powinni oni podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Nie muszą jednak pozostawać zarówno w związku małżeńskim, jak i we wspólności ustawowej przez cały rok podatkowy. Prawo do złożenia wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów w rocznym PIT przysługuje bowiem małżonkom począwszy od rozliczenia za rok, w którym zawarli związek małżeński. Tacy małżonkowie mogą się rozliczyć wspólnie, pod warunkiem że małżeństwo i wspólność majątkowa istniała do ostatniego dnia roku podatkowego (przykład 1).

O prawie do wspólnego opodatkowania dochodów małżonków w rocznym zeznaniu nie decyduje bezwzględnie forma opodatkowania stosowana do przychodów osiąganych przez nich z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Z opodatkowania wspólnie z małżonkiem mają bowiem prawo skorzystać osoby, do których mają zastosowanie przepisy art. 30c ustawy pdof (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.), czyli opodatkowane z prowadzonej działalności podatkiem liniowym oraz będący tzw. ryczałtowcami w zakresie opodatkowania przychodów innych niż z tytułu tzw. najmu prywatnego. Jednak w przypadku takich małżonków (obydwojga lub jednego z nich) warunkiem wspólnego rozliczenia dochodów opodatkowanych według skali podatkowej jest złożenie z działalności gospodarczej tzw. zerowego PIT-36L lub PIT-28. To z kolei oznacza, że przez cały rok podatkowy nie osiągnęli oni przychodów ani nie ponieśli kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w przepisach regulujących te formy opodatkowania, a ponadto nie są obowiązani lub nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów ani nie są obowiązani albo nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń. Jedynie w takich okolicznościach – jak wynika z art. 6 ust. 8 ustawy o pdof – mają prawo rozliczyć dochody opodatkowane według skali podatkowej wspólnie z małżonkiem.

Małżonkowie, którzy spełnią wszystkie opisane wyżej kryteria, mają prawo do opodatkowania łącznie sumy swoich dochodów. Wniosek w tej kwestii składają we wspólnym zeznaniu poprzez zaznaczenie kwadratu w odpowiednim polu formularza PIT-36 lub PIT-37. Jeśli to zrobią, wówczas podatek określa się na imię ich obojga w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów. Ten sposób opodatkowania ma zastosowanie również w sytuacji, gdy jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub osiągnął je w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.

Wspólne rozliczenie nierezydentów

Omówione reguły dokonywania wspólnych rozliczeń małżeńskich mają także zastosowanie do małżonków, których miejsce zamieszkania dla celów podatkowych znajduje się w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 6 ust. 3a ustawy o pdof). Z preferencji tej mogą skorzystać także małżonkowie, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej.

Wskazani podatnicy mogą dokonać małżeńskiego rozliczenia pod warunkiem, że osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody i to łącznie w wysokości co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje w danym roku podatkowym. Dodatkowym warunkiem jest udokumentowanie przez nich certyfikatem rezydencji miejsca zamieszkania dla celów podatkowych. Ponadto omawiane rozwiązanie ma zastosowanie pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Na żądanie organów podatkowych podatnicy uzyskujący analizowane dochody zobowiązani są także do udokumentowania wysokości całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym poprzez przedstawienie zaświadczenia wydanego przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Dopuszcza się także udokumentowanie ich innym dokumentem potwierdzającym wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w tym okresie.

Zeznanie roczne wdowca

Na takich samych zasadach jak małżonkowie mogą się w zeznaniu rocznym rozliczyć również niektóre wdowy i niektórzy wdowcy, co wynika z art. 6a ust. 1 ustawy o pdof. Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być także złożony przez podatnika, który pozostawał w związku małżeńskim w roku podatkowym, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego albo zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego za ten rok. Wniosek ten powinien zostać zawarty, podobnie jak w przypadku typowego małżeńskiego rozliczenia, w rocznym zeznaniu podatkowym.

PIT GOFIN 2022 do sporządzania rocznych zeznań podatkowych dostępny w Programie DRUKI Gofin

Wdowy lub wdowcy uprawnieni są do złożenia wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków także za rok, w którym został zawarty związek małżeński, w przypadku śmierci drugiego z małżonków w roku zawarcia związku małżeńskiego lub w roku następnym zanim złożono zeznanie podatkowe za ten rok podatkowy.

Zmodyfikowane rozliczenie samotnego rodzica

W wyniku rozwiązań wprowadzonych do ustawy o pdof Polskim Ładem 2.0, w rocznych PIT za 2022 r. samotnych rodziców zasadniczo obowiązują takie zasady jak w rozliczeniach za 2021 r. Przy wyższych dochodach rodzica rozwiązanie to może pomóc w uniknięciu płacenia podatku w drugim progu podatkowym, czyli według 32% stawki podatku. Z kolei przy niższych zarobkach może spowodować, że podatek należny – z uwagi na wysokość kwoty wolnej od podatku (tj. 30.000 zł), w ogóle nie wystąpi.

W PIT-36 lub PIT-37 za 2022 r. jako tzw. samotny rodzic może się rozliczyć – tak jak w rozliczeniu za ubiegły rok – rodzic lub opiekun prawny, który jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, co wynika z art. 6 ust. 4c ustawy o pdof. Taka osoba musi jednak faktycznie samotnie wychowywać dzieci.

Ze wspólnego rozliczenia z dzieckiem za 2022 r. może skorzystać podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, samotnie wychowujący w roku podatkowym dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Polsce oraz w innym państwie.

Jednocześnie art. 6 ust. 4f ustawy o pdof stwierdza wprost, że możliwości korzystania z tej preferencji nie mają osoby, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze – tzw. 500+.

• Wysokość dochodów pełnoletniego dziecka

Polski Ład 2.0, który wszedł w życie 1 lipca 2022 r., podwyższył znacznie – i to już w odniesieniu do rocznych PIT za 2022 r. – limit zarobków z określonych źródeł możliwych do uzyskania przez pełnoletnie dziecko, warunkujących zachowanie przez rodziców prawa do opodatkowania w charakterze osoby samotnie wychowującej dzieci. Obecnie warunkiem skorzystania przez rodzica z omawianej preferencji jest nieuzyskiwanie przez pełnoletnie dziecko w roku podatkowym świadczeń wskazanych w art. 6 ust. 4e ustawy o pdof, czyli:

• dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof (czyli według skali podatkowej oraz tzw. kapitałowych opodatkowanych 19% podatkiem dochodowym) lub
• przychodów, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i pkt 152 ustawy o pdof, czyli objętych tzw. ulgą dla młodych oraz ulgą na powrót,

w łącznej wysokości przekraczającej wysokość dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego. W rozliczeniu za 2022 r. jest to 16.061,28 zł.

• Pozostałe kryteria

Z art. 6 ust. 8 ustawy o pdof wynika, że w rocznym PIT za 2022 r. stosowanie przez samotnego rodzica lub dziecko, z którym się rozlicza, opodatkowania podatkiem liniowym lub ryczałtem ewidencjonowanym niedotyczącym tzw. prywatnego najmu, nie pozbawia podatnika całkowicie prawa do preferencyjnego rozliczenia. Jednak warunkiem do jego zastosowania w takim przypadku jest nieosiąganie przez cały rok podatkowy przychodów ani nieponoszenie kosztów uzyskania przychodów. Ponadto i podatnik, i dzieci nie mogą być zobowiązani lub uprawnieni do zwiększania lub pomniejszania podstawy opodatkowania albo przychodów, jak również zobowiązani lub uprawnieni do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń (przykład 2).

autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 17 (1996) z dnia 2023-02-27

Korekta sposobem na błąd w rozliczeniu podatkowym. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl