Towary handlowe są przeznaczone do sprzedaży bez ich przetwarzania. Celem działalności handlowej jest zasadniczo osiąganie zysków z obrotu towarami. Zdarza się jednak, że nie znajdują one nabywców albo dochodzi do ich uszkodzenia. W takich wypadkach przedsiębiorcy starają się minimalizować straty poprzez obniżkę ceny, a jeśli ruch ten jest nieskuteczny, decydują się na likwidację towarów. Podjęcie takich działań należy rozważać w kontekście ich skutków podatkowych.

Przecena także poniżej ceny zakupu

Przecena to obniżenie kwoty należnej za towar. Stosowana jest wówczas, gdy występuje mały popyt na dane przedmioty, duża konkurencja lub gdy gusta konsumentów kształtuje szybko zmieniająca się moda. Obniżka ceny może być też uzasadniona wadliwością towaru. Przepisy nie formułują żadnej granicy przeceny, a zatem przedsiębiorca jest uprawniony do sprzedaży towarów również za kwotę niższą od ceny zakupu. Skorzystanie z tej opcji nie powoduje żadnych negatywnych konsekwencji podatkowych. Wobec faktu, że zakup towarów objętych przeceną miał na celu osiągnięcie przychodów, a więc mieścił się w definicji kosztu uzyskania przychodów zawartej w art. 22 ust. 1 ustawy o pdof (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.) oraz art. 15 ust. 1 ustawy o pdop (Dz. U. z 2021 r. poz. 1800 ze zm.), wydatki z tym związane podlegają rozliczeniu w rachunku podatkowym w pełnej wysokości. Strata powstała w wyniku sprzedaży towaru po cenie niżej od ceny zakupu będzie miała jedynie skutek ekonomiczny, niepodlegający osobnemu rozliczeniu podatkowemu.

Dla celów dowodowych (choć przepisy nie nakazują takiego postępowania) wskazane jest sporządzenie protokołu obniżki ceny, w którym zamieszczona zostanie cena nabycia, regularna cena sprzedaży, cena sprzedaży po obniżce i przyczyny podjęcia decyzji o przecenie. Ponadto u przedsiębiorców prowadzących księgi rachunkowe celowe jest dokonanie inwentaryzacji metodą spisu z natury przecenionych towarów.

Likwidacja towarów

Jeżeli towary nie nadają się już do sprzedaży, z uwagi np. na przeterminowanie lub znaczne uszkodzenie, przedsiębiorca może podjąć decyzję o ich likwidacji. Straty poniesione w wyniku likwidacji towarów mogą mieć walor kosztu podatkowego. Wprawdzie likwidowane towary nie przyczyniają się do powstania przychodu, ale pozostając na stanie, generują dodatkowe nakłady związane choćby z koniecznością zapewnienia miejsca w magazynie. Dlatego ujęcie strat na towarach w rachunku podatkowym należy wiązać z potrzebą zachowania źródła przychodów. W opinii fiskusa (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 28 kwietnia 2022 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.82.2022.2.SG) podatkowe rozliczenie straty w środkach obrotowych może się dokonać jedynie po spełnieniu następujących warunków:

• strata powinna być związana z całokształtem prowadzonej działalności,
• powstanie straty nie może wynikać z zaniedbań podatnika,
• konieczne jest właściwe jej udokumentowanie,
• podatnik powinien podjąć odpowiednie działania zabezpieczające przed powstaniem straty.

Dodatkowo kwalifikację do kosztów podatkowych uzyskają tylko straty powstałe w trakcie normalnego, racjonalnego działania podatnika.

Strata w towarach handlowych będzie różnie ujmowana, w zależności od urządzenia księgowego prowadzonego przez podatnika. Przedsiębiorcy prowadzący księgi rachunkowe odnoszą koszty nabycia towarów do kosztów uzyskania przychodów w momencie osiągnięcia przychodów z ich sprzedaży. Jeżeli towar ulegnie likwidacji, moment rozliczenia straty w rachunku podatkowym wyznaczy moment ujęcia tej straty w księgach.

Tymczasem podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów wpisują do niej koszt zakupu towarów z chwilą jego otrzymania, nie później niż w momencie przekazania do magazynu, przerobu lub odsprzedaży. W ich przypadku powstała strata nie uprawnia do zaliczenia jej w koszty, lecz do przeksięgowania kosztów.

Darowizna jako alternatywa dla likwidacji

Żeby zapobiec fizycznej likwidacji towarów, które obiektywnie nadają się jeszcze do użytku, przedsiębiorcy często decydują się na bezpłatne ich przekazanie osobom potrzebującym. Jak jednak wynika z art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o pdop, darowizn oraz ofiar wszelkiego rodzaju nie uznaje się za koszty podatkowe.

Powołane przepisy przewidują jednak pewien wyjątek od tej reguły: podatnicy są uprawnieni do rozliczenia w rachunku podatkowym kosztów wytworzenia lub ceny nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.) przekazanych na rzecz OPP z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Chodzi tu o produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%.

Jeżeli zatem przedmiotem darowizny są towary handlowe będące produktami spożywczymi z powyższymi wyłączeniami, to przekazane wsparcie na rzecz organizacji pożytku publicznego nie wywoła negatywnych skutków podatkowych. Natomiast w sytuacji, gdy darowizna obejmuje inne towary, ich wartość nie może obciążać kosztów podatkowych darczyńcy.

Ten niekorzystny efekt można jednak zniwelować, korzystając z możliwości odliczenia darowizny od dochodu w zeznaniu rocznym (art. 26 ust. 1 pkt 9 lit. a ustawy o pdof oraz art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy o pdop). Dokonana darowizna towarów handlowych (wyłączonych z kosztów podatkowych) podlega odliczeniu od dochodu w wysokości tej darowizny, nie więcej jednak niż ustawowy limit (osoba fizyczna – 6% dochodu, podatnik pdop – 10%). Warunkiem skorzystania z prawa do odliczenia jest spełnienie wymogu dotyczącego celów donacji, o których mowa w powołanych przepisach. Darowiznę należy potwierdzić dowodem, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

autor: Małgorzata Marek
Gazeta Podatkowa nr 69 (1944) z dnia 2022-08-29

Koszty niestanowiące kosztów podatkowych. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl