Z dniem 1 października 2013 r. wejdzie w życie kolejna nowelizacja ustawy o VAT, której celem jest zwiększenie skuteczności walki z oszustwami podatkowymi w obrocie towarami wrażliwymi. Przy czym po 14 dniach od jej ogłoszenia, tj. od 20 września br., weszły w życie regulacje w zakresie kaucji gwarancyjnej w przypadku dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT.

Przepisy ustawy nowelizującej rozszerzają katalog towarów objętych odwróconym obciążeniem, wprowadzają w niektórych przypadkach wyłączenie możliwości kwartalnych rozliczeń VAT oraz określają, kiedy nabywca ponosić będzie solidarną odpowiedzialność za odprowadzenie podatku VAT za sprzedawcę.

Odwrotne obciążenie

Od 1 października br. rozszerzona zostanie lista towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, do których stosować się będzie mechanizm „odwrotnego obciążenia”, polegający na tym, że VAT od transakcji sprzedaży tych towarów rozlicza nabywca (a nie sprzedawca). Katalog rozszerzono m.in. o dodatkowe towary z grupy tzw. złomu i niektórych innych odpadów oraz o szeroką grupę wyrobów stalowych.

Obowiązek miesięcznego rozliczania VAT

Przepisy nowelizacji ustawy o VAT określiły, kiedy podatnik VAT będzie musiał rozliczać VAT wyłącznie miesięcznie.

Do art. 99 ustawy o VAT dodany zostanie ust. 3a-3c, ograniczający możliwość składania deklaracji za okresy kwartalne podatnikom dokonującym dostaw towarów wymienionych w nowo dodanym do ustawy załączniku nr 13 (tj. wyrobów stalowych, paliw i złota), jeżeli ich łączna wartość sprzedaży netto przekroczy w danym miesiącu tego okresu kwotę 50.000 zł (ust. 3a). Są to towary, w stosunku do których nie stosuje się mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Nie będzie się uznawać za dostawę towarów w rozumieniu art. 99 ust. 3a ustawy i tym samym wliczać do ustalonego w tym przepisie ww. limitu, dostawy towarów, o których mowa w pozycji 10 załącznika nr 13 do ustawy (czyli benzyny, oleju napędowego, gazu, przeznaczonych do napędu silników spalinowych), jeżeli:

1. dostawy te dokonywane będą na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów (ust. 3b pkt 1),
2. dostaw tych będzie dokonywał podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych (ust. 3b pkt 2).

Nowe przepisy regulują również kwestie momentu, od którego podatnik traci prawo do rozliczania się za okresy kwartalne. W przypadku gdy łączna wartość dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy, bez kwoty podatku, w jakimkolwiek miesiącu kwartału przekroczy kwotę 50.000 zł, podatnicy będą zobowiązani do składania deklaracji za okresy miesięczne, począwszy od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału, w którym przekroczą tę kwotę – jeżeli zdarzenie to będzie miało miejsce w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału. W przypadku gdy przekroczenie omawianej kwoty będzie miało miejsce w drugim miesiącu kwartału, deklaracja za pierwszy miesiąc kwartału będzie składana w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po drugim miesiącu kwartału (art. 99 ust. 3c pkt 1).

Natomiast w przypadku, gdy przekroczenie kwoty będzie miało miejsce w trzecim miesiącu kwartału, zobowiązanie do składania deklaracji za okresy miesięczne powstanie od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału następujący po kwartale, w którym przekroczono tę kwotę (art. 99 ust. 3c pkt 2).

Wyłączenie ze składania deklaracji kwartalnych obowiązuje przez cztery następne kolejne kwartały.

Przy czym w przepisach przejściowych ustawy nowelizacyjnej wskazano, że warunek, który odnosi się do czterech poprzedzających kwartałów, o których mowa w zmienionym art. 99 ust. 3a, stosuje się począwszy od dnia rozliczenia za pierwszy okres rozliczeniowy czwartego kwartału 2014 r. Wynika to z art. 7 ustawy o zmianie ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw. Oznacza to, że wartość sprzedaży dokonanej do końca września 2013 r. nie spowoduje utraty prawa do kwartalnego rozliczania VAT.

Odpowiedzialność nabywców towarów

Do ustawy o VAT wprowadzono przepisy określające instytucję odpowiedzialności podatkowej, zgodnie z którą w określonych przypadkach nabywca odpowiadać będzie za niewpłacony przez dostawcę podatek VAT. Instytucja ta zawężona jest do tzw. towarów wrażliwych (nieobjętych odwróconym obciążeniem).

W tym celu dodano do ustawy o VAT art. 105a. Jak z niego wynika, przedmiotem odpowiedzialności podatkowej nabywcy są zaległości podatkowe wynikające z niewpłaconego podatku VAT powstałego w związku z dokonaniem dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13.

Zakresem podmiotowym odpowiedzialności solidarnej objęci zostali określeni podatnicy VAT, na rzecz których dokonano dostawy tych towarów, z tym że odpowiedzialność za zaległości podatkowe sprzedawcy dotyczyć będzie tylko i wyłącznie części proporcjonalnie przypadającej na dostawę tych towarów dokonaną na ich rzecz.

Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu omawianej ustawy, podstawą objęcia nabywcy odpowiedzialnością solidarną będzie wyłącznie zaległość podatkowa dostawcy wynikająca z niewpłaconego przez niego podatku VAT. Będzie to zatem podatek wynikający z deklaracji lub z decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, jeśli organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi je w innej wysokości. W konsekwencji nie jest możliwe orzeczenie odpowiedzialności solidarnej w przypadku, gdy dostawca wykaże w swoim rozliczeniu kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu VAT.

W art. 105a ustawy wskazano przesłanki, których łączne wystąpienie warunkowałoby ponoszenie odpowiedzialności nabywcy towarów za zobowiązania podatkowe swojego kontrahenta. Instytucja odpowiedzialności solidarnej będzie mogła mieć zastosowanie, jeśli:

1. wartość nabywanych towarów wrażliwych od jednego podmiotu dokonującego dostawy bez kwoty VAT przekroczy w danym miesiącu kwotę 50.000 zł oraz
2. w momencie dokonania dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę tych towarów lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

Ten drugi warunek pociągnięcia nabywcy do odpowiedzialności będzie spełniony, jeżeli okoliczności towarzyszące danej dostawie towarów lub warunki, na jakich została ona dokonana, będą odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami, w szczególności, jeżeli cena za dostarczone podatnikowi towary będzie bez ekonomicznego uzasadnienia niższa od ich wartości rynkowej (nie dotyczyć będzie sytuacji, gdy okoliczności te lub warunki nie będą miały wpływu na niezapłacenie podatku).

Przy czym nabywca nie będzie odpowiadał solidarnie ze sprzedawcą w przypadku nabycia paliw (na podobnych warunkach jak w przepisach wskazujących na możliwość kwartalnego rozliczania VAT).

Ponadto w dodanym do ustawy o VAT art. 105b uregulowano zasady dotyczące kaucji gwarancyjnej. Stosownie do ust. 1 tego artykułu podmiot dokonujący dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13, nieposiadający zaległości podatkowych, może złożyć w urzędzie skarbowym kaucję gwarancyjną stanowiącą zabezpieczenie zapłaty podatku w związku z dokonywaniem dostaw tych towarów. Warunek nieposiadania zaległości podatkowych oceniany jest według stanu na dzień składania kaucji gwarancyjnej. Przepisy art. 105b ust. 1-7 weszły w życie z dniem 20 września 2013 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

Ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku VAT oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1027)

autor: Aleksandra Węgielska

Gazeta Podatkowa nr 77 (1014) z dnia 2013-09-26

GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.PoradnikKsiegowego.pl