Po zakończeniu okresu rozliczeniowego pracodawca ma obowiązek ustalić, czy doszło do przekroczeń tygodniowej normy czasu pracy. Jednak przepisy Kodeksu pracy nie wskazują sposobu ustalenia tych przekroczeń. Można w tym celu zastosować metodę określoną przez Państwową Inspekcję Pracy. Ustalenie istnienia omawianych przekroczeń obliguje pracodawcę do wypłaty dodatku.
Przekroczenie norm średniotygodniowych
Zasadniczo czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Nierozerwalnie z normami czasu pracy wiąże się więc praca w godzinach nadliczbowych.
Praca nadliczbowa z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy ma miejsce wtedy, gdy pracownik w danym okresie rozliczeniowym wypracuje więcej niż przeciętnie 40 godzin na tydzień. Natomiast nadgodziny dobowe występują w przypadku wykonywania pracy:
- ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także
- ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.).
Dokonanie ustalenia, czy doszło do przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy, następuje po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Dopiero wtedy możliwe jest porównanie liczby faktycznie przepracowanych przez pracownika godzin z obowiązującym wymiarem i normami czasu pracy.
Ustalenie liczby nadgodzin średniotygodniowych
Metoda pozwalająca na ustalenie, czy w danym okresie rozliczeniowym wystąpiły nadgodziny średniotygodniowe, wskazywana przez Państwową Inspekcję Pracy, polega na dokonaniu następujących działań:
- odjęciu od liczby godzin faktycznie przepracowanych w danym okresie rozliczeniowym liczby godzin pracy planowanych zgodnie z wymiarem na dany okres rozliczeniowy, a następnie
- odjęciu od otrzymanego wyniku liczby godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy.
Uzyskana liczba godzin pracy stanowi godziny nadliczbowe średniotygodniowe.
Z podanego sposobu ustalania przekroczeń średniotygodniowych wynika, że dochodzi do nich już po przekroczeniu wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, nawet jeśli w tygodniu nie wystąpiła praca przeciętnie ponad 40 godzin.
Rekompensata w formie dodatku
Za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym przysługuje 100% dodatek do wynagrodzenia, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku z przekroczenia dobowego (art. 1511 § 2 K.p.). Podstawą obliczenia dodatków za pracę nadliczbową jest wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony – 60% wynagrodzenia (art. 1511 § 3 K.p.).
W przypadku gdy pracownik jest wynagradzany według stałej stawki miesięcznej, dodatki za nadgodziny ustala się dzieląc stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Natomiast w odniesieniu do wynagrodzenia ustalanego procentowo, wynagrodzenie to obliczone według zasad urlopowych po obniżeniu do 60% dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych w okresie, z którego ustalono to wynagrodzenie. Tak wynika z § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia… (Dz. U. z 1996 r. nr 62, poz. 289 ze zm.). Przy obliczaniu dodatku za godziny nadliczbowe z przekroczeń średniotygodniowych w okresie rozliczeniowym dłuższym niż miesiąc, ze stałej stawki miesięcznej, należy stawkę tę podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w ostatnim miesiącu okresu (por. stanowisko MPiPS, pismo znak: DPR-III-079-475/ZN/08).
|
Przykład 1 Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku w 2-miesięcznym okresie rozliczeniowym. W okresie maj-czerwiec 2014 r. przepracował łącznie 362 godziny, w tym 320 godzin zgodnie z wymiarem, 10 godzin nadliczbowych dobowych i 32 godziny w 4 wolne soboty (po 8 godz. w każdą), za które nie otrzymał dni wolnych. Ustalenie przekroczeń średniotygodniowych:
Za 32 godziny z przekroczeń tygodniowych pracownikowi należało wypłacić 100% dodatki do wynagrodzenia.
Pracownik zatrudniony w 2-miesięcznym okresie rozliczeniowym w organizacji od poniedziałku do piątku, jest wynagradzany stawką miesięczną w wysokości 3.500 zł. Przysługuje mu też premia regulaminowa do 15% wynagrodzenia zasadniczego i dodatek stażowy w kwocie 250 zł. Z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy pracował w sobotę 28 czerwca 2014 r. i nie został mu za tę pracę udzielony inny dzień wolny (ze względu na koniec okresu rozliczeniowego). Na koniec czerwca br. wystąpiło 8 nadgodzin średniotygodniowych. Za każdą z tych godzin przysługuje dodatek w wysokości 21,88 zł:
Dodatkowe składniki wynagrodzenia nie wchodzą do podstawy ustalenia dodatku. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 59 (1100) z dnia 2014-07-24
GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.WszystkoDlaKsiegowych.pl
