Redagując umowy i cenniki, przedsiębiorcy powinni zwrócić uwagę na sposób, w jaki podają wysokość cen. W umowach z udziałem konsumentów należy posługiwać się cenami brutto. W umowach z przedsiębiorcami można stosować ceny netto, ale trzeba pamiętać o zamieszczeniu informacji, że do ceny zostanie doliczony podatek VAT.

 Ceny w umowach z konsumentami

W umowach z konsumentami należy podawać ceny w kwotach brutto. Dopuszczalne jest podanie dodatkowo ceny z rozbiciem na cenę netto i podatek VAT – o ile równocześnie podana jest cena brutto. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stoi na stanowisku, że posługiwanie się cenami netto w umowach zawieranych z konsumentami stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na uchybieniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej w celu niezwiązanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową. Natomiast z orzecznictwa Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wynika, że nie można podawać cen w sposób zmuszający konsumenta do dokonywania samodzielnych obliczeń (np. podając cenę netto z dopiskiem + 23% VAT). Przekonała się o tym m.in. jedna z kancelarii prawnych, która w formularzu umowy o świadczenie usług prawnych podpisywanym przez klientów będących konsumentami wskazywała cenę jako „netto plus VAT”. Prezes UOKiK wydał decyzję nakazującą kancelarii zaniechanie takiej praktyki i nałożył na nią karę finansową.

 Umowy z przedsiębiorcami

Takich ograniczeń nie ma w umowach między przedsiębiorcami. Można więc stosować ceny netto z dopiskiem „plus VAT”, a nawet same ceny netto. W tym drugim przypadku konieczne jest jednak wyraźne zastrzeżenie, że podana cena jest ceną netto i zostanie do niej doliczony podatek VAT według obowiązującej stawki. Bez takiego zastrzeżenia należałoby uznać, że podana kwota jest ceną brutto, zawierającą już w sobie VAT. Wynika to z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach.
Zgodnie z nim przez cenę należy rozumieć wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. W cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

 Zmiana VAT a zmiana ceny brutto

Przyczyną problemów może być wprowadzenie do umowy niewłaściwie zredagowanych postanowień mających zabezpieczyć przedsiębiorcę na wypadek zmiany stawek VAT. W umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami może zostać zamieszczone postanowienie o tym, że wzrost stawek VAT spowoduje wzrost ceny, o ile równocześnie z umowy będzie wynikało, że konsument ma prawo nie zaakceptować podwyższonej ceny i odstąpić od umowy bez negatywnych konsekwencji (art. 3853 pkt 20 Kodeksu cywilnego). Samo postanowienie o zmianie ceny w razie zmiany stawki VAT, nieuzupełnione o prawo konsumenta do odstąpienia z tego powodu od umowy stanowi niedozwoloną klauzulę umowną. Tak samo traktowane są postanowienia, które wprawdzie pozwalają konsumentowi nie zaakceptować podwyższonej ceny i odstąpić od umowy, ale równocześnie nakładają na niego obowiązek zapłaty kary umownej albo przewidują tylko częściowy zwrot już uiszczonych wpłat.

Postanowienia niedozwolone nie wiążą konsumenta (art. 3851 K.c.). W razie sporu przed sądem konsument będzie mógł powoływać się na to, że nie jest związany konkretnymi zapisami umowy. Przedsiębiorcy stosujący klauzule niedozwolone muszą liczyć się z możliwością nałożenia na nich kar pieniężnych przez Prezesa UOKiK. Zgodnie z wytycznymi wydanymi przez UOKiK, za każde niedozwolone postanowienie umowne kwota bazowa kary, w zależności od stopnia jego szkodliwości dla interesów konsumentów, wynosi od 0,02% do 0,1% przychodu przedsiębiorcy z roku poprzedniego. Rejestr niedozwolonych postanowień umownych, uznanych za takie przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów znajduje się na stronie internetowej www.uokik.gov.pl. Wpisanych do niego klauzul przedsiębiorcy nie mogą stosować w umowach z konsumentami.

Przedsiębiorcy w umowach z konsumentami powinni posługiwać się cenami brutto.

W umowach bez udziału konsumentów łatwiej zmienić cenę. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby np. w umowie między dwoma przedsiębiorcami zamieścić postanowienie, że zmiana stawki VAT spowoduje odpowiednią zmianę ceny. Nie trzeba wówczas wprowadzać do umowy dodatkowych postanowień o prawie odstąpienia od umowy z powodu braku akceptacji zmienionej ceny.

 Uwaga na reklamy

Przedsiębiorcy powinni też uważać na sformułowania dotyczące cen zamieszczane w materiałach reklamowych, których odbiorcami mogą być konsumenci. „Konsument ma prawo znać cenę towaru, a nie obliczać ją sam, bez względu na to, czy przy cenie towaru umieszczono ogólnikową informację – cena netto, cena + VAT itp.”. Uznał tak Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z 19 maja 2005 r. (sygn. akt XVII Ama 11/2004).

Informacja o cenie towaru w wysokości (wartości) nieuwzględniającej VAT jest w ocenie sądu informacją nierzetelną, nieprawdziwą i niepełną. Stosowanie w reklamie skierowanej do konsumentów cen netto Sąd uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Zakwalifikował to też jako nieuczciwą praktykę rynkową i czyn nieuczciwej konkurencji. Taka reklama może wprowadzać klienta w błąd i przez to wpływać na decyzje konsumentów co do nabycia towaru lub usługi. Oznaczanie ceny towaru w wysokości netto wywołuje bowiem mylne wrażenie u konsumenta, iż jest ona niższa niż w rzeczywistości, sugerując, że można nabyć towar w cenie konkurencyjnej w stosunku do innych podobnych oferowanych na rynku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5.07.2001 r. o cenach (Dz. U. nr 97, poz. 1050 ze zm.)

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

autor: Andrzej Janowski

Gazeta Podatkowa nr 72 (904) z dnia 2012-09-06

Zatrudnianie emerytów i rencistów. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl