Urzędnicy skarbowi mają prawo sprawdzić każde rozliczenie zawierające żądanie zwrotu VAT na konto podatnika. Działania weryfikacyjne mogą prowadzić tak długo, jak to jest konieczne, także po upływie terminu dokonania zwrotu. Nie ma jednak zgody na wieloletnie przetrzymywanie pieniędzy podatników.
Analiza rozliczenia
Podatnik, u którego w danym okresie rozliczeniowym wystąpi w VAT nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, ma prawo zażądać jej zwrotu na swój rachunek bankowy.
Urzędnikom wolno przed przelaniem pieniędzy sprawdzić poprawność rozliczenia. Urząd skarbowy może przeprowadzić w tym zakresie czynności sprawdzające, kontrolę lub postępowanie podatkowe, a urząd kontroli skarbowej – postępowanie kontrolne. Zdarza się, że badanie zasadności zwrotu podatku zaczyna się od czynności sprawdzających, potem dochodzi do kontroli podatkowej, a następnie jest prowadzone postępowanie podatkowe. W niektórych przypadkach urząd skarbowy przekazuje sprawę urzędowi kontroli skarbowej, a ten miesiącami czy latami prowadzi postępowanie kontrolne, wyznaczając kolejne terminy jego zakończenia.
Przedstawiciele fiskusa twierdzą, że procedura zwrotu podatku wydłuża się wtedy, gdy ustalenie wszystkich okoliczności sprawy wymaga podejmowania wielu inicjatyw dowodowych, sprawdzenia kontrahentów podatnika oraz współpracy z innymi instytucjami (w tym z administracjami podatkowymi innych państw). Skrupulatne sprawdzanie rozliczeń ma ograniczać dużą skalę oszustw podatkowych i nadużyć. Urzędy skarbowe, zgodnie z wytycznymi otrzymanymi rok temu z Ministerstwa Finansów, nie powinny jednak przetrzymywać całej kwoty nadwyżki VAT, jeżeli weryfikacja dotyczy tylko jej ułamka. Podatnicy powinni mieć na kontach szybciej tę część, której zasadność nie budzi wątpliwości.
Przywilej fiskusa
Faktem jest, że istnieje możliwość przedłużenia terminu zwrotu podatku – wynoszącego zasadniczo 60 dni od dnia złożenia deklaracji przez podatnika – do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia dokonywanego w ramach wspomnianych procedur. Przewiduje to art. 87 ust. 2 ustawy o VAT. Rozwiązanie to stosuje się, jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, czyli urzędnicy potrzebują więcej czasu na analizę przedłożonej dokumentacji, uzupełnienie jej i zebranie innych niezbędnych informacji.
Procedura zwrotu podatku nie może jednak ciągnąć się w nieskończoność. Urzędnicy mają obowiązek działać w sprawie wnikliwie i szybko – w jak najkrótszym czasie podejmować niezbędne czynności wyjaśniające, zebrać materiał dowodowy, analizować zgromadzone materiały itp. Prowadzenie postępowania zbyt długo to dla przedsiębiorcy ryzyko utraty płynności finansowej, a nawet upadłości (por. wyrok NSA z dnia 24 kwietnia 2015 r., sygn. akt I FSK 1881/14).
Prawa podatnika
Podatnik nie jest całkowicie bezradny wobec fiskusa. Podstawowe znaczenie ma możliwość zakwestionowania postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu VAT. Na takie rozstrzygnięcia wydane na etapie czynności sprawdzających można złożyć zażalenie, a następnie skargę do sądu administracyjnego. Natomiast postanowienie wydane w ramach kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub postępowania kontrolnego nie podlega weryfikacji instancyjnej. Nie przysługuje na nie zażalenie. Można je natomiast zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Dominuje obecnie pogląd, że takie rozstrzygnięcie należy kwalifikować jako akt z zakresu administracji publicznej dotyczący uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Przed wniesieniem skargi na postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu podatku do czasu zakończenia kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub postępowania kontrolnego trzeba na piśmie wezwać organ do usunięcia naruszenia prawa. Wezwanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia podatnikowi postanowienia o przedłużenie terminu zwrotu VAT. Niedopełnienie tych formalności skutkuje odrzuceniem skargi.
Sposobem dyscyplinowania opieszałych urzędników jest ponaglenie na niezałatwienie sprawy w terminie. Jeżeli nie przyniesienie ono rezultatu, można wnieść do sądu administracyjnego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. Sąd, uwzględniając ją, zobowiązuje organ administracji podatkowej do wydania rozstrzygnięcia w określonym terminie. Jeżeli organ nie wykona wyroku, podatnik może domagać się wymierzenia mu grzywny do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim ogłaszanego przez GUS (obecnie do 37.834,60 zł). Skargę z takim żądaniem wnosi się po uprzednim pisemnym wezwaniu urzędników do załatwienia sprawy. Dnia 15 sierpnia 2015 r. wchodzą w życie przepisy, na podstawie których sądy administracyjne będą mogły, w razie uwzględniania takiej skargi przyznać skarżącemu od organu sumę pieniężną do wysokości połowy ww. kwoty.
Podatnik ma ponadto prawo do rekompensaty finansowej, gdy termin zwrotu podatku zostanie przedłużony, a przeprowadzone czynności wykażą zasadność zwrotu. Musi w takiej sytuacji otrzymać należną kwotę wraz z odsetkami. Naliczane są one w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi obecnie 4%.
Procedura | Ustawowy termin | ||||||
czynności sprawdzające |
nie ma ustawowego terminu |
||||||
kontrola podatkowa |
nie mają zastosowania limity czasu trwania kontroli organu u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym (art. 83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) |
||||||
postępowanie podatkowe |
|
||||||
kontrola skarbowa |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)
autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 57 (1202) z dnia 2015-07-16
GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.UrlopyPracownicze.pl