Generalnie za osoby wykonujące umowę zlecenia zleceniodawca opłaca składki społeczne i zdrowotną do ZUS. Obowiązek opłacania tych składek dotyczy także osoby, która ma zawartą umowę zlecenia m.in. z własnym pracodawcą. Obciążeniom składkowym (z wyjątkiem) nie podlega wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone uczniowi lub studentowi w określonym wieku.
Ubezpieczenia ze zlecenia
Zasadniczo zawarcie umowy zlecenia powoduje obowiązek ubezpieczeń w ZUS. Osoby wykonujące taką umowę podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (tj. emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązek tych ubezpieczeń powstaje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania i trwa do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Ponadto osoba wykonująca umowę zlecenia może przystąpić na zasadzie dobrowolności do ubezpieczenia chorobowego. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Tylko gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku tych ubezpieczeń, wtedy objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpi od dnia wskazanego we wniosku.
Zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń w ZUS dokonuje zleceniodawca na druku:
- ZUS ZUA (lub ZUS ZZA – jeśli podlega on tylko obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma to miejsce w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń),
- z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 X X,
- w terminie 7 dni od dnia oznaczonego w umowie zlecenia jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania (termin ten liczy się od następnego dnia po dniu, w którym powstał obowiązek ubezpieczeń), przykład.
Składki ZUS zleceniobiorcy
Zleceniobiorcy najczęściej są wynagradzani w sposób kwotowy (lub w kwotowej stawce godzinowej, akordowej albo prowizyjnej). W takich przypadkach składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalno-rentowe i wypadkową oraz ewentualnie chorobową) zleceniodawca nalicza im od kwoty przychodu w rozumieniu przepisów o pdof uzyskanego ze zlecenia. Jeśli odpłatność w umowie została określona w inny sposób, podstawę wymiaru tych składek stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia. Z kolei podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi dla zleceniobiorcy kwota przyjmowana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe takiej osoby, pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane z jej środków. Za zleceniobiorcę objętego obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi zleceniodawca zasadniczo nalicza i opłaca też składki na FP i FS oraz FGŚP.
Zlecenie zawarte z własnym pracodawcą
Jeżeli osoba fizyczna ma zawartą umowę zlecenia z własnym pracodawcą (lub wykonuje ją na jego rzecz), to dla celów ubezpieczeń w ZUS traktuje się ją jak pracownika. Określa to art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową. Płatnik składek z tytułu zawartej umowy zlecenia nie przekazuje jednak dodatkowego zgłoszenia takiej osoby do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. W podstawie wymiaru składek społecznych uwzględnia łączny przychód z umowy o pracę oraz zlecenia i następnie od tej kwoty rozlicza składki na te ubezpieczenia, wykazując je w jednym bloku imiennego raportu ZUS RCA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia (01 10 X X). Podstawę wymiaru składki zdrowotnej wykazuje również jako łączny przychód z obu umów, pomniejszony o składki społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego. Z tą różnicą, że składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza się w tym przypadku odrębnie z etatu i ze zlecenia. Po ich zsumowaniu wpisuje się ją w łącznej kwocie w ZUS RCA.
Umowa zlecenia z uczniem lub studentem
Wskazane wyjaśnienia nie dotyczą umów zlecenia zawieranych z uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami. Jak wynika bowiem z art. 6 ust. 4 ustawy systemowej, osoby wykonujące m.in. umowę zlecenia nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Takie osoby nie podlegają również ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 69 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). To powoduje, że zleceniodawca nie zgłasza ich w ZUS ani też od kwoty wypłacanego im wynagrodzenia nie potrąca żadnych składek ubezpieczeniowych. Jest tak także wtedy, gdy umowa zlecenia zostanie zawarta z uczniem lub studentem w okresie wakacji. Najlepiej, aby posiadany status ucznia lub studenta zleceniobiorca odpowiednio poświadczył zleceniodawcy. Przy ustalaniu braku obowiązku ubezpieczeń w ZUS zleceniobiorcy będącego uczniem lub studentem w wieku do ukończenia 26 lat nie ma znaczenia jego obywatelstwo ani kraj, w którym się uczy bądź studiuje.
Druki ZUS ZUA, ZUS ZZA i ZUS RCA dostępne są w Programie DRUKI Gofin.
Przedstawione regulacje nie dotyczą sytuacji, gdy uczeń lub student w wieku do ukończenia 26 lat zawarł umowę zlecenia z własnym pracodawcą (lub umowę taką wykonuje na rzecz własnego pracodawcy). Przepisy nie wyłączają takich osób z obowiązku ubezpieczeń w ZUS ze zlecenia.
|
Przykład Firma w dniu 2 maja br. zawarła z osobą umowę zlecenia. Umowa ta stanowi dla zleceniobiorcy jedyny tytuł do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. Z uwagi na brak możliwości rozpoczęcia wykonywania pracy w tym dniu (z przyczyn wcześniej nieprzewidzianych przez zleceniobiorcę), termin rozpoczęcia pracy został przesunięty na 11 maja br. (taki też zapis figuruje w aneksie do umowy). W tym przypadku zleceniodawca zobowiązany był zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na druku ZUS ZUA od 11 maja 2020 r. Formularz ten zleceniodawca powinien był przekazać do ZUS najpóźniej do 18 maja 2020 r. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1373 ze zm.)
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 41 (1707) z dnia 2020-05-21
