Skierowanie pracownika na badania profilaktyczne wymagane przez prawo pracy należy do podstawowych obowiązków pracodawcy z zakresu bhp. Tylko w dwóch przypadkach Kodeks pracy pozwala na odstąpienie od tego obowiązku. W okresie obowiązywania stanu epidemii w związku z COVID-19 zakres wyjątków od wymogu badań został jednak rozszerzony.
Badania na kodeksowych zasadach
Do podstawowych obowiązków pracodawcy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy należy zapewnienie pracownikowi badań profilaktycznych. Pierwszym takim badaniem, przeprowadzanym w związku z zatrudnieniem pracownika, jest badanie wstępne (art. 229 § 1 K.p.). Odbywają je:
- osoby przyjmowane do pracy,
- pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i pozostali pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Kolejne badania profilaktyczne to badania okresowe i kontrolne, uregulowane m.in. w art. 229 § 2 K.p. Są wykonywane w trakcie trwającego zatrudnienia i mają na celu potwierdzenie zdolności pracownika do wykonywania dotychczasowej pracy.
Kodeks pracy przewiduje kilka wyjątków od obowiązku przeprowadzenia badań wstępnych. Zgodnie z art. 229 § 11 K.p., wspomnianym badaniom nie podlegają osoby przyjmowane do pracy:
1) ponownie u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
2) u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie wystawione przez poprzedniego pracodawcę, a nowy pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na oferowanym przez niego stanowisku pracy.
Regulacja przywołana w pkt 2 dotyczy także osób przyjmowanych do pracy do nowego pracodawcy i pozostających w równoległym stosunku pracy z innym pracodawcą. Nie obejmuje natomiast osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
Wskazane powyżej kodeksowe regulacje dotyczące badań profilaktycznych odnoszą się do ogółu pracowników i zasadniczo powinny być powszechnie stosowane. W okresie obowiązywania stanu epidemii wprowadzonego w związku z COVID-19 uległy jednak poważnej modyfikacji.
Wyjątki na podstawie specustawy
Podstawowym aktem prawnym zawierającym regulacje związane z wystąpieniem epidemii COVID-19 jest ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19… (Dz. U. z 2020 r. poz. 1842 ze zm.), zwana specustawą w sprawie COVID-19. Odnosi się ona również do kwestii wykonywania badań profilaktycznych pracowników.
Specustawa w sprawie COVID-19 dopuściła możliwość przeprowadzenia badań wstępnych i kontrolnych przez innego lekarza niż lekarz medycyny pracy (badanie może być przeprowadzone zdalnie). Zmiany, wprowadzone przez art. 12a ust. 5 specustawy w sprawie COVID-19, dotyczą też wyjątków od obowiązku wykonania badań wstępnych określonych w art. 229 § 11 K.p. Generalnie polegają one na wydłużeniu dopuszczalnego okresu przerwy między umowami – którego przekroczenie uniemożliwia skorzystanie z wyjątku – oraz odstąpienie od badań wstępnych w przypadku zatrudnienia na stanowisko administracyjne. Co do badań okresowych, to obowiązek ich przeprowadzania został zawieszony na okres wskazany w art. 12a ust. 2 specustawy w sprawie COVID-19. Niezależnie od powyższych regulacji (przedstawionych szczegółowo w tabeli), obowiązuje również art. 31m specustawy w sprawie COVID-19, zgodnie z którym badania wstępne, okresowe i kontrolne, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r., zachowują ją do upływu 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo epidemii.
| Zwolnienie z przeprowadzania badań profilaktycznych na podstawie specustawy | |||||
| Badanie | Regulacja | ||||
| Wstępne | Na mocy art. 12a ust. 5 specustawy w sprawie COVID-19, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii przeprowadzenie badań wstępnych nie jest wymagane, jeżeli:
Zwolnienie z obowiązku odbycia badań wstępnych określone w art. 12a ust. 5 specustawy w sprawie COVID-19 stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej w równoległym zatrudnieniu, natomiast nie dotyczy pracowników zatrudnianych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. |
||||
| Okresowe | Zgodnie z art. 12a ust. 1 specustawy w sprawie COVID-19, od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii zawiesza się obowiązek wykonywania badań okresowych, o których mowa w art. art. 229 § 2 i 5 K.p. Wspomniane badania należy wykonać w ciągu 180 dni od dnia odwołania danego stanu. |
||||
| Kontrolne | Specustawa w sprawie COVID-19 nie uchyliła obowiązku przeprowadzania badań kontrolnych, z tym że dopuściła wykonanie ich przez innego lekarza niż lekarz medycyny pracy (badanie może być przeprowadzone zdalnie). | ||||
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 45 (1816) z dnia 2021-06-07
Zatrudnianie pracowników krok po kroku. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
