W praktyce zdarza się, że podatnicy odpłatnie udostępniają swoim pracownikom na cele prywatne firmowe samochody osobowe. Co do zasady, wynajem samochodów jest uznany za odpłatne świadczenie usług. W związku z tym powstaje pytanie, czy w takim przypadku podatnicy mają prawo do odliczania VAT w pełnej wysokości od wydatków związanych z tymi samochodami?

Prawo do odliczenia VAT

Generalnie od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia 50% kwoty podatku naliczonego wynikającej z faktury. Natomiast odliczenie VAT w pełnej wysokości przysługuje w odniesieniu do wydatków związanych z pojazdami wykorzystywanymi przez podatnika wyłącznie do działalności gospodarczej. Za takie uznawane są pojazdy:

• jeżeli sposób ich wykorzystywania przez podatnika, zwłaszcza na określonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub
• których konstrukcja wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z tą działalnością jest nieistotne.

Ponadto, podatnicy wykorzystujący wyłącznie do działalności gospodarczej pojazdy samochodowe, dla których są obowiązani prowadzić ewidencję przebiegu pojazdu, mają obowiązek złożenia w urzędzie skarbowym informacji VAT-26 – w terminie 7 dni od dnia, w którym poniosą pierwszy wydatek związany z tymi pojazdami.

Zatem z uwagi na to, że wynajem pojazdów za wynagrodzeniem należy traktować jak odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT, powstaje wątpliwość, czy w przypadku wynajmu samochodu pracownikowi można uznać, że pojazd jest wykorzystywany wyłącznie do celów firmowych i od wydatków z nim związanych można odliczać 100% kwoty VAT.

Stanowisko organów podatkowych

Organy podatkowe uważają, że nie. Jak podkreślają, sposób wykorzystywania samochodu musi być rozpatrywany w kategoriach obiektywnych. Ich zdaniem w przypadku wynajmu samochodu pracownikowi podatnik nie ma obiektywnych możliwości wyeliminowania użycia samochodu do celów prywatnych w czasie, w którym miałby on służyć działalności gospodarczej. Dlatego też pełne odliczanie VAT od wydatków na taki samochód nie jest możliwe.

Zdaniem organów podatkowych, jeżeli samochody firmowe są wykorzystywane przez pracowników zarówno do celów służbowych, jak i prywatnych (odpłatnie), to nie można stworzyć jasnych i przejrzystych zasad, z których wynikałby brak możliwości użycia samochodów do celów prywatnych w czasie wykorzystywania ich do wykonywania obowiązków służbowych.

Stanowisko sądów administracyjnych

Korzystne dla podatników stanowisko zajmowały sądy administracyjne pierwszej instancji. Przyznawały one, że wynajęcie pracownikom samochodów służbowych daje podatnikowi prawo do pełnego odliczenia VAT, przy zaprowadzeniu odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej wykluczenie użytku innego niż służbowy. Niestety innego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny. Przykładowo NSA w wyroku z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt I FSK 1721/15, uznał, że w sytuacji gdy podatnik nie trudni się wynajmem samochodów dla podmiotów trzecich (pojazdy wynajmował tylko pracownikom), to przekazanie samochodów firmowych do użytku pracowników nie jest działalnością gospodarczą podatnika. Dlatego też ich odpłatne udostępnienie pracownikom wyklucza prawo do pełnego odliczania VAT od wydatków z nimi związanych. NSA wskazał również, że rozszerzenie działalności gospodarczej o wynajem samochodów wyłącznie dla pracowników nosi znamiona nadużycia prawa.

Podobne stanowisko zaprezentował także NSA w wyroku z dnia 12 lipca 2017 r., sygn. akt I FSK 1987/15. W wyroku tym Sąd wyjaśnił, że deklarując prowadzenie działalności gospodarczej, polegającej na wynajmie samochodów, podatnik ograniczył ją wyłącznie do swoich pracowników, i to nie wskazuje na otwarcie nowego rodzaju działalności gospodarczej, podjętej w celu osiągnięcia zysku i skierowanej do każdego potencjalnego klienta. Takie działania noszą znamiona nadużycia prawa, ponieważ polegają na próbie utożsamienia warunku wykluczającego pełne odliczenie, jakim jest użycie pojazdów do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, z warunkiem jego uzyskania, czyli wykorzystaniem pojazdów wyłącznie do działalności gospodarczej. Jest to działanie sprzeczne z celem, jakiemu służy regulacja zawarta w art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) w związku z ust. 4 ustawy o VAT. NSA zauważył, że podatnik nie wziął pod uwagę, iż w świetle art. 8 ust. 2 i 5 ustawy o VAT, użycie pojazdów samochodowych do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu ich nabycia, jest świadczeniem nieodpłatnym.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174 ze zm.)

autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa nr 74 (1636) z dnia 2019-09-16

Zatrudnianie emerytów i rencistów. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl