Obowiązująca od 28 kwietnia 2013 r. nowa ustawa o terminach zapłaty pozwala naliczać kontrahentom odsetki ustawowe, mimo iż nie są oni w zwłoce z zapłatą. Ustawa przewiduje też, że w razie opóźnienia w zapłacie wierzycielowi należą się co do zasady odsetki jak od zaległości podatkowych, a nie odsetki ustawowe.
Rekompensata za wydłużony termin
Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ma zniechęcać do stosowania terminów dłuższych niż 30 dni. Dlatego pozwala ona wierzycielowi żądać odsetek ustawowych, jeśli w umowie przewidziano termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, mimo iż kontrahent nie jest w opóźnieniu w zapłacie. Z art. 5 ustawy wynika, że jeżeli strony transakcji handlowej (z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym) przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Odsetki ustawowe ma prawo naliczać do dnia faktycznej zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego – czyli do dnia, w którym zgodnie z umową zapłata powinna była nastąpić. Jeśli w tym terminie zapłata nie nastąpi – wierzyciel może naliczać odsetki za opóźnienie, ale już w innej wysokości i na podstawie innego przepisu ustawy.
Analogicznie wygląda sprawa, gdy termin zapłaty nie został określony w umowie. Wówczas wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe, po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego uważa się dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, ale nie wcześniejszy niż dzień doręczenia wezwania. Za dzień wymagalności uważa się również dzień określony w wezwaniu dłużnika do zapłaty dokonanym w postaci elektronicznej, o ile strony przewidziały w umowie taki sposób składania oświadczeń woli. Wynika to z art. 6 ustawy.
Odsetki przy terminach ponad 60 dni
Ustawa wprowadza zasadę, że w transakcjach handlowych (z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny) termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Strony mogą przewidzieć dłuższy termin, ale tylko wtedy, gdy spełniony jest dodatkowy warunek: ustalenie to nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym celem umowy i zasadami współżycia społecznego oraz jest obiektywnie uzasadnione, biorąc pod uwagę właściwość towaru lub usługi. Jeżeli ustalony w umowie termin jest dłuższy niż 60 dni, a nie jest spełniony wskazany wcześniej dodatkowy warunek, to wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni od jego spełnienia przysługują odsetki w wysokości odsetek podatkowych.
W umowach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, dopuszczalny termin zapłaty jest jeszcze krótszy i wynosi 30 dni. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – tu dopuszczalny termin wynosi 60 dni. W umowie, w której zobowiązanym do zapłaty jest podmiot publiczny, można ustalić termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, ale pod warunkiem, że ustalenie to jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, a termin ten nie przekracza 60 dni.
Problem z odsetkami za opóźnienie
Wskazane wcześniej odsetki dotyczą sytuacji, gdy w umowie został zastosowany zbyt długi termin zapłaty. Nie są to odsetki za opóźnienie w zapłacie. Ustawa reguluje jednak również kwestię odsetek za opóźnienie, ale w sposób odmienny niż wynika to z Kodeksu cywilnego. Różnica polega na wysokości odsetek, które można zażądać. O ile Kodeks cywilny pozwala naliczać odsetki ustawowe (chyba że strony uzgodniły inaczej), to ustawa o terminach zapłaty przewiduje za opóźnienie nie odsetki ustawowe, ale odsetki jak od zaległości podatkowych. Przysługują one wierzycielowi w transakcjach handlowych bez konieczności wystosowania odrębnego wezwania. Należą się one za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
- wierzyciel spełnił swoje świadczenie;
- wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie albo pisemnym wezwaniu, w szczególności w doręczonej fakturze lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi lub wezwaniu dokonanym w postaci elektronicznej, o ile strony przewidziały w umowie taki sposób składania oświadczeń woli.
Problem z odsetkami na podstawie ustawy o terminach zapłaty polega na tym, że rozwiązanie to jest niekorzystne dla wierzycieli: odsetki podatkowe (od 4 lipca 2013 r. wynoszące 10%) są bowiem obecnie niższe od odsetek ustawowych (13%). W umowie można przewidzieć wyższe odsetki, pamiętając jednak, aby nie przekroczyć progu odsetek maksymalnych. Teoretycznie przy transakcjach handlowych wierzyciel nie powinien naliczać za opóźnienie odsetek ustawowych, tylko podatkowe. W praktyce powszechnie naliczane są odsetki ustawowe, a dłużnicy tego nie kwestionują, bo świadomość istnienia omawianych przepisów jest niska.
Zastosowanie ustawy
Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ma zastosowanie do umów, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają je w związku z wykonywaną działalnością. Chodzi tu przy tym o umowy, których stronami są przedsiębiorcy, osoby wykonujące wolny zawód lub zamawiający w rozumieniu ustawy o zamówieniach publicznych. Nie ma ona zatem zastosowania np. do umów między przedsiębiorcami a konsumentami. Dotyczy ona umów zawartych po jej wejściu w życie.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 8.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 403)
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa nr 68 (1005) z dnia 2013-08-26
Podatkowe rozliczenie przychodów z umowy zlecenia. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
