Roszczenia ze stosunku pracy w zdecydowanej większości ulegają przedawnieniu. Upływ okresu przedawnienia radykalnie zmniejsza szanse na uzyskanie przez pracodawcę lub pracownika dochodzonego świadczenia lub uprawnienia. Dla skutecznej egzekucji roszczenia ważna jest więc wiedza o okresie przedawnienia i zasadach ustalania jego biegu.
Trzyletni termin dla większości roszczeń
Generalnie roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 291 § 1 K.p.). Dotyczy to m.in. roszczeń pracowników o wypłatę wynagrodzenia i innych świadczeń pieniężnych czy o urlop wypoczynkowy. W niektórych przypadkach termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy jest jednak krótszy. Dotyczy to roszczeń pracodawcy o naprawienie szkody w mieniu powierzonym pracownikowi oraz o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek:
- złamania zakazu konkurencji,
- nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika stosunku pracy bez wypowiedzenia, z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków.
Powyższe roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem jednego roku liczonego od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody (ale nie później niż z upływem 3 lat od jej zaistnienia).
W razie umyślnego wyrządzenia szkody przez pracownika, do przedawnienia roszczeń o jej naprawienie stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.).
Zgodnie z art. 4421 § 1 K.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym przypadku termin przedawnienia nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła z przestępstwa (zbrodni lub występku), roszczenie o jej naprawienie ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Przeszkody dla biegu przedawnienia
Upływ okresu przedawnienia stanowi czasową granicę dochodzenia danego roszczenia. Po upływie tego okresu dłużnik może się bronić zarzutem przedawnienia roszczenia. Nie zawsze jednak okres przedawnienia biegnie bez zakłóceń. Niektóre sytuacje czy czynności powodują jego zawieszenie lub przerwanie.
W myśl art. 295 K.p. bieg przedawnienia przerywa się przez:
- każdą czynność przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń, podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia bądź zabezpieczenia roszczenia,
- uznanie roszczenia przez zobowiązanego.
Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Zawieszenie biegu przedawnienia, polegające na nierozpoczęciu jego biegu albo na jego wstrzymaniu, następuje natomiast na czas trwania przeszkody uniemożliwiającej dochodzenie roszczeń. Przeszkoda ta musi być spowodowana działaniem siły wyższej (art. 293 K.p.). Po „odwieszeniu” przedawnienia biegnie ono nadal. Należy nadmienić, że w przypadku roszczenia o urlop wypoczynkowy przesłanką zawieszenia biegu przedawnienia jest również korzystanie przez pracownika z urlopu wychowawczego.
Problematyczne rozpoczęcie przedawnienia
Ustawodawca ustalając w Kodeksie pracy okresy przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy nie wskazał zasad ustalania daty rozpoczęcia biegu przedawnienia – co jest istotne dla określenia daty jego upływu. Powstaje więc pytanie, w jaki sposób prawidłowo ustalać okres przedawnienia, a w szczególności, czy dzień rozpoczęcia biegu przedawnienia przypada na dzień wymagalności roszczenia czy też na dzień następny?
Z pytaniem w tej sprawie nasze Wydawnictwo zwróciło się do Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii. W odpowiedzi z dnia 13 maja 2021 r. resort uznał, że okres przedawnienia w sprawach pracowniczych należy liczyć od dnia następnego po dniu wymagalności roszczenia, a nie od dnia wymagalności (patrz ramka).
|
„Na podstawie art. 291 § 1 Kodeksu pracy roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. O wymagalności roszczenia decyduje zatem chwila, kiedy uprawniony mógł zażądać spełnienia świadczenia. Przy czym, należy zauważyć, że początku wymagalności roszczenia nie da się ująć w jedną uniwersalną regułę, gdyż zależy on od charakteru i właściwości zobowiązania będącego źródłem roszczenia podlegającego przedawnieniu. Roszczenie może stać się wymagalne w dniu oznaczonym w umowie, przepisach ustawy, układzie zbiorowym pracy lub innym akcie będącym źródłem prawa pracy. Wymagalność roszczenia może nastąpić niezwłocznie po jego powstaniu lub łączyć się z ustaniem stosunku pracy. (…) Dla wynagrodzenia za pracę datą wymagalności jest ustalony z reguły w regulaminie pracy termin jego wypłaty. Ministerstwo pragnie również zauważyć, że w wyroku z dnia 4.11.2015 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi orzekł, że: »roszczenie o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych staje się wymagalne w dniu, w którym powinno nastąpić rozliczenie czasu pracy po upływie przyjętego okresu rozliczeniowego. Nie można jednak zgodzić się z poglądem, że dnia owego nie wyznacza dzień wypłaty samego wynagrodzenia. Rozliczenie czasu pracy w tym kontekście służy ustaleniu wynagrodzenia i jest immanentnie powiązane z jego wypłatą«. Ze względu na to, że w sprawie rozpatrywanej przez ten sąd pracodawca zgodnie z regulaminem pracy wypłacał wynagrodzenie do 10. dnia następnego miesiąca, sąd uznał, że najwcześniejszym dniem wymagalności roszczenia o wypłatę wynagrodzenia za godziny nadliczbowe przepracowane przez pracowników w okresie od 1.1. do 31.3.2009 r. był 10.4.2009 r. Zatem początek biegu terminu przedawnienia przypadł na 11.4.2009 r. i upływał 11.4.2012 r. (…)”. Odpowiedź Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 13 maja 2021 r. na zapytanie naszego Wydawnictwa |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 55 (1826) z dnia 2021-07-12
Komentarz do ustawy zasiłkowej – część I. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
