Ubezpieczony będący pracownikiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu. W razie wystąpienia danego ryzyka nabywa więc prawo do świadczeń chorobowych związanych z niezdolnością do pracy, koniecznością sprawowania opieki nad członkiem rodziny albo z tytułu macierzyństwa. Pomimo iż rekompensują one utracone wynagrodzenie i zazwyczaj ich wysokość jest od niego niższa, to podlegają one egzekucji. Przy czym, przy obliczaniu wysokości kwoty podlegającej potrąceniu oraz należnej pracownikowi, płatnik zasiłku nie może stosować dowolności.
Płatnik świadczeń chorobowych
Katalog świadczeń z ubezpieczenia chorobowego określa art. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową. Te tzw. krótkoterminowe świadczenia wypłaca zarówno ZUS, jak i płatnik składek.
Płatnik składek na ubezpieczenie chorobowe staje się płatnikiem zasiłków należnych uprawnionym w trakcie ubezpieczenia, gdy zgłasza do tego ubezpieczenia powyżej 20 ubezpieczonych. Natomiast:
- ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych oraz
- osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,
prawo do zasiłków i ich wysokość ustala oraz ich wypłaty dokonuje ZUS.
Tak stanowi art. 61 ust. 1 pkt 1, 2 lit. a), d) ustawy zasiłkowej.
Jeśli chodzi o liczbę ubezpieczonych to, jak określa art. 61 ust. 2 ustawy zasiłkowej, ustala się ją według stanu na:
- dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego albo
- pierwszy miesiąc, w którym płatnik składek dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego, w przypadku gdy na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego nie zgłaszał nikogo do tego ubezpieczenia.
Płatnik składek będący płatnikiem zasiłków wypłaca świadczenia swoim ubezpieczonym w trakcie ubezpieczenia.
Rola płatnika zasiłku zasadniczo sprowadza się do:
- ustalenia prawa do świadczenia danemu ubezpieczonemu oraz jego wysokości i
- dokonania wypłaty należności.
Przy czym płatnik składek upoważniony do wypłaty świadczeń chorobowych wypłaca te należności w terminach przyjętych do wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Jeśli płatnik składek nie wypłacił zasiłku z zachowaniem wcześniej wskazanego terminu jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast organ rentowy wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do tych świadczeń.
Zasady egzekucji
Ponieważ nie ma żadnych wątpliwości, że świadczenia chorobowe podlegają egzekucji, dlatego też płatnicy zasiłku przy ustalaniu wysokości należności chorobowej muszą brać pod uwagę zasady dotyczące egzekucji.
Do egzekucji ze świadczeń przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Stanowi tak art. 10 § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599 ze zm.).
Podstawowe reguły egzekucji dotyczą:
- dopuszczalnej granicy potrąceń oraz
- odpowiedniej części świadczenia nieobjętej egzekucją, czyli tzw. kwoty wolnej od potrąceń.
Zasady te szczegółowo określa art. 139-144 ustawy emerytalnej.
Należności podlegające egzekucji ze świadczeń chorobowych potrąca się po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.
Natomiast wysokość części świadczenia podlegającego egzekucjom ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Co więcej, potrącenia należności dokonuje się w kolejności podanej w art. 139 ust. 1 ustawy emerytalnej. W razie przyznania świadczeń za okres wsteczny, płatnik zasiłku ma prawo potrącić na zaspokojenie należności podlegających egzekucji całą kwotę świadczenia wypłacanego za okres wsteczny.
Kwota wolna od potrąceń
Wysokość kwoty wolnej od potrąceń, a więc należnej świadczeniobiorcy (nieobjętej egzekucją), zależy od rodzaju potrącanej należności. Wynosi ona 50%, 60% oraz 75% kwoty najniższej emerytury (patrz tabela).
Jedną z rodzaju należności podlegających potrąceniu ze świadczeń emerytalno-rentowych (chorobowych) są sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Podobnie jak pozostałe należności podlegają one potrąceniu po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.
W przypadku takich potrąceń dokonywanych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne kwota wolna od potrąceń do 30 czerwca 2017 r. wynosiła 50% kwoty najniższej emerytury.
Za sprawą ustawy z dnia 21 października 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. poz. 2036), zwanej ustawą zmieniającą, emerytury są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 75% kwoty najniższej emerytury – przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.
Ustawa zmieniająca weszła w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia, a więc od 1 lipca 2017 r.
Jak zatem wynika z ustawy zmieniającej, przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, kwota wolna od potrąceń została podwyższona do 75% kwoty najniższej kwoty emerytury, tj. o 25%.
Przy egzekwowaniu na mocy tytułów wykonawczych należności innych niż świadczenia alimentacyjne kwota wolna od potrąceń wynosi 75% kwoty najniższej emerytury.
Również do starych zobowiązań
Zasady wprowadzone ustawą zmieniającą stosuje się do zobowiązań istniejących w dniu wejścia jej w życie.
Jak wynika bowiem z art. 2 ustawy zmieniającej, przepis art. 141 ust. 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą stosuje się do zobowiązań istniejących w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej. Oznacza to, że gwarancja wyższej kwoty wolnej od potrąceń ma zastosowanie nie tylko do zobowiązań powstałych po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej.
Pobierający świadczenia chorobowe należne im za okres od 1 lipca 2017 r., z których płatnik zasiłku potrąca należności inne niż świadczenia alimentacyjne w oparciu o tytuł wykonawczy, otrzymają wyższą gwarantowaną kwotę świadczenia wynoszącą 75% najniższej emerytury (przykład).
Zasady dotyczące egzekucji ze świadczeń chorobowych
|
Należność podlegająca potrąceniu | Procentowa część świadczenia chorobowego podlegająca potrąceniom |
Gwarantowana kwota wolna od potrąceń, tj. procentowa część kwoty najniższej emerytury | |
kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent z tytułu zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego | 50% | 60% 600 zł (60% z 1.000 zł) |
|
kwoty nienależnie pobranych świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie | 50% | 60% 600 zł (60% z 1.000 zł) |
|
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych | 60% | 50% 500 zł (50% z 1.000 zł) |
|
należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego | 60% | 50% 500 zł (50% z 1.000 zł) |
|
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne | 25% | do 30 czerwca 2017 r. |
od 1 lipca 2017 r. |
50% 500 zł (50% z 1.000 zł) |
75% 750 zł (75% z 1.000 zł) |
||
kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów w razie braku możliwości potrącenia z wypłacanych zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie | 50% | 60% 600 zł (60% z 1.000 zł) |
|
kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego | 50% | 60% 600 zł (60% z 1.000 zł) |
|
zasiłki i świadczenia wypłacone na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego | 50% | 60% 600 zł (60% z 1.000 zł) |
Przykład
Pan Ignacy świadczy pracę na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, tj. na 1/2 etatu. Od marca br. jest niezdolny do pracy. Należny mu zasiłek chorobowy za maj i lipiec 2017 r. wynosi 713,31 zł, a za czerwiec 2017 r. – 690,30 zł. Z racji nadesłanego na początku maja br. zajęcia przez komornika pracodawca zobowiązany był do wdrożenia egzekucji. Ponieważ zobowiązanie pana Ignacego zaliczało się do kategorii sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, to:
W wyniku dokonanych potrąceń pracodawca za maj 2017 r. przekazał pracownikowi zasiłek chorobowy w kwocie gwarantowanej wynoszącej 500 zł, co wynikało z wyliczenia:
Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku zasiłku chorobowego należnego za czerwiec 2017 r. Pracownik otrzymał zasiłek w kwocie gwarantowanej wynoszącej 500 zł, według wyliczeń:
Ze świadczenia chorobowego należnego pracownikowi za lipiec 2017 r. pracodawca nie mógł dokonać potrącenia. Gwarantowana kwota, którą pracownik powinien otrzymać przy wdrożeniu omawianej egzekucji wynosi bowiem 750 zł. Świadczenie chorobowe za lipiec 2017 r. pana Ignacego wynosi natomiast 713,31 zł. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)
autor: Honorata Urbaniak
Gazeta Podatkowa nr 55 (1409) z dnia 2017-07-10
Amortyzacja w praktyce. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl