Podatnik zostaje wykreślony z rejestru podatników VAT w sytuacji, gdy złoży w tym celu stosowne zawiadomienie. Jednak podatnicy muszą pamiętać, że naczelnik urzędu skarbowego może wykreślić podatnika z rejestru bez jego wiedzy.

Wykreślenie z rejestru VAT przez podatnika

Jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego, a zgłoszenie to stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę wykreślenia jego z rejestru jako podatnika VAT (art. 96 ust. 6 ustawy o VAT).

Zatem likwidacja działalności gospodarczej powoduje konieczność złożenia przez podatnika druku VAT-Z, czyli zawiadomienia o zaprzestaniu wykonywania czynności opodatkowanych. Zgłoszenie to stanowi dla urzędu podstawę wykreślenia podatnika z rejestru. Druk ten powinien być złożony do urzędu w terminie 7 dni od dnia zaprzestania dokonywania czynności opodatkowanych.

Wykreślenie z rejestru VAT przez urząd

Podatnik może zostać wykreślony z rejestru podatników VAT również z urzędu. Jak wynika bowiem z art. 96 ust. 9 ustawy o VAT, naczelnik urzędu skarbowego może wykreślić podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności powiadamiania go o tym fakcie, jeśli:

1) podatnik nie istnieje lub

2) mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, lub

3) dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą, lub

4) podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania organu podatkowego, lub

5) posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków w rozumieniu art. 119zg pkt 1 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.) lub SKOK do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 O.p., lub

6) wobec tego podatnika sąd orzekł, na podstawie odrębnych przepisów, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.

Wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który:

1) zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy lub

2) będąc obowiązanym do złożenia deklaracji VAT, nie złożył takich deklaracji za 3 kolejne miesiące lub takiej deklaracji za kwartał, lub

3) składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje VAT, w których nie wykazał sprzedaży, nabycia towarów lub usług ani importu towarów z kwotami podatku do odliczenia, lub

4) wystawiał faktury lub faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane, lub

5) prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej

– z zastrzeżeniem art. 96 ust. 9b-9f ustawy o VAT.

Warto tutaj wskazać, że z wyroków sądów administracyjnych dotyczących stosowania art. 96 ust. 9 ustawy o VAT wynika, że organ podatkowy powinien zakomunikować podatnikowi fakt spełnienia w ocenie organu przesłanek do wykreślenia podatnika z rejestru podatników VAT.

Przy czym w orzecznictwie tym można spotkać odmienne poglądy co do tego, w jakiej formie owo zawiadomienie powinno nastąpić – czy w formie decyzji administracyjnej czy w formie czynności materialno-technicznej. Przykładowo w wyroku WSA w Szczecinie z dnia 6 grudnia 2018 r., sygn. akt I SA/Sz 579/18 (orzeczenie prawomocne) oraz wyrokach WSA w Warszawie z dnia 4 lipca 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 3481/17 i z dnia 13 lipca 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 3158/17 (orzeczenia prawomocne), Sąd podzielał pogląd, zgodnie z którym wykreślenie podatnika z rejestru VAT powinno nastąpić w formie decyzji administracyjnej, jeżeli dotyczy praw i obowiązków istniejącego podatnika, z którym kontakt jest możliwy, a także wówczas, gdy zasadność podjęcia tego rozstrzygnięcia jest przedmiotem sporu pomiędzy podatnikiem i organem. Zdaniem Sądu orzekanie o prawach i obowiązkach istniejącego podatnika każdorazowo powinno bowiem być dokonywane w formie decyzji, chyba że przepis szczególny przewiduje formę czynności materialno-technicznej dokonywanej w okolicznościach bezspornych.

W ocenie Sądu rozstrzygnięcie kwestii w zakresie wyrejestrowania podatnika z rejestru podatników VAT jako okoliczność kształtująca jego prawa i obowiązki, stanowi rozstrzygnięcie sprawy i powinno przybrać konkretną i określoną prawem formę, która co najmniej gwarantowałaby podatnikowi możliwość zapoznania się w sposób skuteczny i dla niego zrozumiały ze skutkami sytuacji, w której się znalazł. Zatem w sprawach tego rodzaju niezbędne jest wydanie decyzji, aby doszło do uzewnętrznienia działania organu w formie zapewniającej podatnikowi należytą ochronę przed potencjalną samowolą organów.

Natomiast pogląd, zgodnie z którym wykreślenie podatnika z rejestru jest czynnością materialno-techniczną i następuje w drodze zawiadomienia, został wyrażony m.in. w wyrokach NSA z dnia 8 czerwca 2016 r., sygn. akt I FSK 293/15, z dnia 28 sierpnia 2013 r., sygn. akt I FSK 1266/12, oraz z dnia 2 listopada 2022 r., sygn. akt I FSK 1544/19.

Co może zrobić podatnik, gdy zostanie wykreślony z rejestru?

W sytuacji gdy podatnik dowie się, że został wykreślony z rejestru podatników VAT, a tego nie chciał, powinien podjąć kroki, aby urząd przywrócił go do tego rejestru. Przy czym podjęcie odpowiednich czynności jest uzależnione od powodu dokonania tego wykreślenia.

Naczelnik urzędu skarbowego przywróci zarejestrowanie podatnika, bez konieczności ponownego składania VAT-R, jeżeli podatnik udowodni, że prowadzi opodatkowaną działalność, a w przypadku nieskładania deklaracji pomimo takiego obowiązku najpóźniej wraz ze złożeniem wniosku o przywrócenie zarejestrowania składanym w terminie 2 miesięcy od dnia wykreślenia z rejestru VAT złoży brakujące deklaracje (dotyczy podatników wykreślonych z rejestru VAT na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 1-4 i ust. 9a pkt 2 ustawy o VAT).

Ponadto naczelnik urzędu przywróci podatnika do rejestru VAT, bez konieczności składania ponownie VAT-R, gdy podatnik wykaże, że:

• prowadzi działalność, a wystawienie faktur dokumentujących czynności, które nie zostały dokonane, było wynikiem pomyłki lub nastąpiło bez wiedzy podatnika,
• brak wykazanej w deklaracjach sprzedaży innej niż zwolniona z VAT związany jest ze specyfiką prowadzonej działalności, a nie z zaprzestaniem wykonywania sprzedaży innej niż zwolniona.

Przywrócenie do rejestru nastąpi także, gdy podatnik udowodni, że prowadzone przez niego działania nie są realizowane z zamiarem wykorzystania działalności banków i SKOK-ów do celów, które mają związek z wyłudzeniami skarbowymi albo wyjdą na jaw inne okoliczności lub dowody, z których wynikał brak tego zamiaru.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570)

autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa nr 70 (2049) z dnia 2023-08-31

GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.OrdynacjaPodatkowa.pl