Płatnik mający wątpliwości w zakresie stosowania przepisów dotyczących ubezpieczeń i składek może wystąpić do organu rentowego o wyjaśnienie swoich wątpliwości. ZUS za pomocą wydanej przez siebie interpretacji wskazuje takiej osobie nie tylko właściwe przepisy, ale także rozstrzygnięcie nurtującej ją sprawy.

Mały ZUS

Przedsiębiorca, który spełnia warunki określone w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową, i jego roczny przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w ubiegłym roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 zł, może opłacać za siebie składki społeczne od podstawy wymiaru ustalonej w oparciu o firmowy dochód. Dla osoby uprawnionej do tej preferencji podstawa wymiaru składek społecznych nie może:

• przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych w danym roku kalendarzowym (w 2022 r. – 3.553,20 zł) i
• być niższa niż 30% kwoty minimalnej płacy obowiązującej w styczniu danego roku (w 2022 r. – 903 zł).

Nie wszystkie osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą mogą skorzystać z małego ZUS, a jedynie te, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej, tj. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Z małego ZUS nie mogą skorzystać osoby, które m.in. w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły inną pozarolniczą działalność, m.in. w zakresie wolnego zawodu (art. 18c ust. 11 pkt 4 ustawy systemowej).

Wątpliwości co do możliwości skorzystania z opłacania składek społecznych w ramach tzw. małego ZUS miała osoba, która prowadziła działalność gospodarczą jako radca prawny w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej w oparciu o wpis do CEIDG.

Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji indywidualnej z dnia 11 kwietnia 2022 r., znak DI/100000/43/209/2022, wyjaśnił, że przez prowadzenie (obok działalności gospodarczej) także innej pozarolniczej działalności należy w tym przypadku rozumieć podleganie ubezpieczeniom społecznym i/lub zdrowotnemu z danego tytułu. Jeżeli zatem osoba prowadzi działalność gospodarczą np. jako radca prawny w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej w oparciu o wpis do CEIDG, to uznaje się ją za osobę, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej, tj. prowadzącą pozarolniczą działalność na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Taka osoba może zatem skorzystać z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w ramach tzw. małego ZUS, jeśli spełnia wszystkie inne warunki określone dla tej ulgi w art. 18c ustawy systemowej.

Pakiet świadczeń dla pracowników

Gdy wartość pakietu świadczeń zdrowotnych w części współfinansowanej przez pracodawcę stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy, a prawo do uzyskania tej korzyści po cenie niższej niż detaliczna wynika z regulaminu wynagradzania (bądź z układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu) obowiązującego w zakładzie, przewidującego partycypację pracownika (choćby symboliczną) w poniesieniu kosztów nabycia tych świadczeń, wtedy pracodawca od części przez niego sfinansowanej nie ma obowiązku naliczenia składek ZUS. Takie zwolnienie składkowe przewiduje § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia MPiPS w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji indywidualnej z dnia 17 października 2019 r., znak DI/100000/43/815/2019, zwrócił uwagę, że przepis ten nie pozwala zwolnić z oskładkowania wartości świadczeń zdrowotnych, gdy prawo danego pracownika do ich zakupu (po cenie niższej niż detaliczna) zostanie ustalone przez pracodawcę na mocy aneksów do umów o pracę zawartych indywidualnie z każdym pracownikiem. Brak stosownego zapisu w akcie należącym do ustawowego katalogu źródeł prawa pracy, zawartego w art. 9 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), m.in. w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub przepisach o wynagradzaniu, powoduje, że nie został spełniony jeden z warunków określonych w § 2 ust. 1 pkt 26 powołanego rozporządzenia. Analogicznie będzie w sytuacji, gdy prawo do zakupu świadczeń zdrowotnych po cenach niższych niż detaliczne gwarantuje wyłącznie umowa ubezpieczenia zawarta z firmą je oferującą. Brak takiego zapisu w regulaminie wynagradzania (ewentualnie w zakładowym układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu) obowiązującym u pracodawcy nie pozwala zastosować zwolnienia takich świadczeń ze składek ZUS na podstawie § 2 ust. 1 pkt 26 powołanego rozporządzenia. Podkreślił to Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji indywidualnej z dnia 2 grudnia 2019 r., znak DI/100000/43/1046/2019.

Brak wypłaty pensji z etatu a ZUS z firmy

Praca na pełnym etacie zwalnia przedsiębiorcę z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ZUS z działalności. Są one dla niego obowiązkowe wyłącznie z etatu. Tak jest także w przypadku wypłacania przez pracodawcę pensji z opóźnieniem (bądź jej niewypłacenia w danym miesiącu).

Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji indywidualnej z dnia 30 kwietnia 2021 r., znak WPI/200000/43/373/2021, wyjaśnił wątpliwości przedsiębiorcy, który prowadził jednoosobową działalność gospodarczą i był jednocześnie zatrudniony na pełny etat. Z działalności podlegał obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Pracodawca wypłacał mu pensję z opóźnieniem. Przedsiębiorca uważał, że podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tylko ze stosunku pracy, także w tych miesiącach, w których wynagrodzenie zostało mu wypłacone po terminie (a także w tych, w których wcale go nie otrzymał). Organ rentowy wskazał, że dla osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze czasu pracy tak długo, jak trwa stosunek pracy, dodatkowe tytuły (pozapracownicze) do ubezpieczeń społecznych mają charakter dobrowolny. To, że wynagrodzenie z etatu pracownik otrzymuje nieterminowo albo pracodawca mu go wcale nie wypłaca, nie ma tutaj znaczenia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.)

Rozporządzenie MPiPS z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek… (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949 ze zm.)

autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 39 (1914) z dnia 2022-05-16

Składki na FP, FS i FGŚP za pracowników oraz zleceniobiorców. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl