Osoba, która wykonuje umowę zlecenia, podlega z tego tytułu w ZUS obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wszystkie te ubezpieczenia są dla niej obowiązkowe niezależnie od tego, w jakiej wysokości uzyskuje wynagrodzenie z tej umowy. Sytuacja się komplikuje, gdy zleceniobiorca pracuje na podstawie kilku umów zlecenia, np. zawartych z różnymi zleceniodawcami.

Dwa zlecenia

Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, podlegają osoby fizyczne, które na obszarze RP są osobami wykonującymi pracę na podstawie m.in. umowy zlecenia (wyjątek stanowią uczniowie i studenci do ukończenia 26 lat). Zleceniobiorca jest objęty tymi ubezpieczeniami od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia jej rozwiązania lub wygaśnięcia. W tym samym czasie podlega on również obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego dokonuje zleceniodawca, na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11, w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń.

Zdarza się, że zleceniobiorca pracuje jednocześnie na podstawie dwóch umów zlecenia dla różnych zleceniodawców. Wówczas dochodzi do zbiegu tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Wtedy dla celów ubezpieczeniowych należy stosować zasadę wynikającą z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423). Zgodnie z tym przepisem osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (tu: dwóch umów) jest nimi objęta z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych (wszystkich lub wybranych) tytułów (umów) lub zmienić tytuł do ubezpieczeń (tu: umowę zlecenia, z której chce podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym), z zastrzeżeniem wynikającym m.in. z art. 9 ust. 2c ww. ustawy.

W myśl art. 9 ust. 2c ustawy systemowej osoba, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2021 r. – 2.800 zł), spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega tym ubezpieczeniom również z tych innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli np. z jednego tytułu podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

Oznacza to, że jeśli zleceniobiorca wykonuje dwie umowy zlecenia, to opłacanie za niego obowiązkowych składek społecznych z drugiej zawartej umowy zlecenia zależy od wysokości oskładkowanego przychodu (takiego, od którego zleceniodawca nalicza mu składki emerytalno-rentowe) uzyskiwanego z pierwszej umowy zlecenia. Taki zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z pierwszej umowy zlecenia, natomiast druga umowa:

• nie stanowi dla niego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeżeli z pierwszej umowy uzyskuje on miesięczny oskładkowany przychód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia; wtedy z drugiej umowy zleceniobiorca jest objęty tylko obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym,
• stanowi dla niego tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeżeli z pierwszej umowy zlecenia uzyskuje on oskładkowany przychód w wysokości niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia.

Więcej niż dwa zlecenia

Przy ustalaniu łącznej podstawy wymiaru składek dla celów określenia obowiązku ubezpieczeń społecznych w sytuacji jednoczesnego wykonywania przez zleceniobiorcę kilku umów zlecenia uwzględnia się wysokość oskładkowanego przychodu osiągniętego przez niego w danym miesiącu. Kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest jednak kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Ustalenia łącznej podstawy ich wymiaru dokonuje się jedynie w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalno-rentowych w razie zbiegu określonych tytułów do ubezpieczeń (tu: kilku umów zlecenia) oraz – co ważne – według kolejności ich powstawania (tu: zawarcia poszczególnych umów).

Jeżeli więc zleceniobiorca wykonuje np. trzy umowy zlecenia, to wówczas podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z pierwszej zawartej umowy zlecenia, natomiast druga i trzecia nie stanowi dla niego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jeżeli z pierwszego zlecenia uzyskuje on miesięczny przychód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Gdyby natomiast suma oskładkowanego przychodu z pierwszej i drugiej umowy zlecenia nie wynosiła co najmniej kwoty minimalnego wynagrodzenia, wtedy zleceniobiorca musiałby podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym także z trzeciej umowy zlecenia (przykład).

autor: Dorota Wyderska
Gazeta Podatkowa nr 26 (1797) z dnia 2021-04-01

Umowa o pracę czy cywilnoprawna? Praktyczne wskazówki. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl