Narodziny dziecka pozwalają na skorzystanie z pewnych świadczeń pieniężnych. Osoba nimi zainteresowana musi jednak spełniać określone warunki oraz przedłożyć wymagane dokumenty. Trzeba przy tym pamiętać o obowiązujących terminach.

Zasiłek macierzyński

Zasiłek ten przysługuje m.in. kobiecie, która w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu lub w trakcie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Zasiłek macierzyński może być też przyznany w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia, o ile ustało ono w okresie ciąży:

• wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo

• z naruszeniem przepisów prawa stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwana ustawą zasiłkową, przewiduje również sytuacje, kiedy to prawo do zasiłku może być przyznane innej osobie niż matka

Zasiłek macierzyński wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru, liczonej tak jak przy zasiłku chorobowym.

Świadczenia rodzinne

Do następnej grupy świadczeń należy dodatek do zasiłku rodzinnego oraz jednorazowa zapomoga. Wchodzą one w skład świadczeń rodzinnych (przykład 1).

Zarówno dodatek, jak i zapomoga przysługują jednorazowo w wysokości 1.000 zł na każde dziecko.

Uwaga na terminy

Przy występowaniu o któreś z omawianych świadczeń należy pamiętać o obowiązujących terminach. Dotyczy to szczególnie świadczeń rodzinnych, w przypadku których przepisy jasno określają terminy na złożenie wniosku o ich przyznanie.

W myśl art. 26 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych wniosek o dodatek z tytułu urodzenia dziecka powinien być złożony nie później niż do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Takie unormowanie może być korzystne dla świadczeniobiorców w sytuacji, gdy dodatek nie przysługuje bezpośrednio po porodzie z uwagi na brak prawa do zasiłku rodzinnego w związku z osiąganiem zbyt wysokich dochodów, a następnie dochody te ulegną zmniejszeniu, np. z powodu przejścia matki dziecka na urlop wychowawczy (przykład 2).

Przykład 1

W związku z urodzeniem dziecka jego matka wystąpiła o przyznanie stosownego dodatku do zasiłku rodzinnego oraz o jednorazową zapomogę. Ze złożonych dokumentów wynika, że dochód rodziny przekracza kryterium dochodowe obowiązujące przy ustalaniu uprawnień do zasiłku rodzinnego, a więc zasiłek ten nie może być przyznany, a tym samym nie będzie przysługiwał dodatek z tytułu urodzenia dziecka. Natomiast powinna być przyznana jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się żywego dziecka, ponieważ prawo do niej jest niezależne od wysokości dochodu.

Przykład 2

Miesiąc po porodzie matka dziecka wystąpiła o zasiłek rodzinny oraz dodatek z tytułu urodzenia dziecka. Z uwagi na to, że dochody rodziny przekraczały obowiązujący próg dochodowy, zasiłek ani dodatek nie zostały przyznane. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego osoba ta skorzystała z urlopu wychowawczego. W związku z tym, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z utratą dochodu, zainteresowana ponownie złożyła wniosek o przyznanie wspomnianych świadczeń, który wpłynął do właściwego organu przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia. Tym razem okazało się, że dochody rodziny nie przekroczyły kwoty granicznej i tym samym oba świadczenia zostały przyznane.

Z kolei wniosek o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w razie gdy dotyczy on dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego – w ciągu 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką lub jego przysposobienia, nie później jednak niż do ukończenia przez nie 18. roku życia (art. 15b ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Wymagane dokumenty

Szczegółowy wykaz dokumentów wymaganych do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 444). Przy czym do podstawowych należą:

• za okres przed porodem – zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku określające przewidywaną datę porodu,

• za okres po porodzie – skrócony odpis aktu urodzenia dziecka albo jego kopia potwierdzona za przez płatnika zasiłku.

Wymagane dokumenty składa się u płatnika składek uprawnionego do wypłaty świadczeń chorobowych lub w ZUS – w tym przypadku płatnik musi dołączyć wypełnione przez siebie zaświadczenie ZUS Z-3, ZUS Z-3a albo ZUS Z-3b.

Osoba zainteresowana otrzymaniem jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka musi złożyć wniosek o jej przyznanie, oraz:

•  uwierzytelnioną kopię dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się,

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,

• zaświadczenie lekarskie potwierdzające, że kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygodnia ciąży.

Podobne dokumenty musi złożyć osoba występująca o dodatek z tytułu urodzenia dziecka, przy czym niezbędne tu będą też dokumenty wymagane przy staraniach o zasiłek rodzinny, w tym potwierdzające wysokość dochodu.

Wnioski o świadczenia rodzinne składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby występującej o świadczenia, albo w organie realizującym zadania w tym zakresie (np. w ośrodku pomocy społecznej).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27.12.2011 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. nr 298, poz. 1769)

autor: Bogdan Majkowski

Gazeta Podatkowa nr 78 (910) z dnia 2012-09-27

Pracownik na urlopie macierzyńskim, ojcowskim i wychowawczym. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl