Płatnicy składek ZUS mają obowiązek opłacać składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy za większość zatrudnionych osób, np. pracowników, zleceniobiorców. To, czy są one należne, w głównej mierze zależy jednak od tego, od jakiej kwoty dana osoba ma naliczane do ZUS składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Wątpliwości co do naliczania i opłacania składek na te fundusze najczęściej pojawiają się wtedy, gdy dana osoba posiada kilka tytułów do ubezpieczeń.

Kiedy opłacać?

Obowiązek opłacania składek na FP za osoby ubezpieczone wynika z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Z kolei przepisy dotyczące obowiązkowych składek na FP stosuje się również do składek na FS, co wynika z ustawy o Funduszu Solidarnościowym. W 2022 r. składki na FP i FS wynoszą odpowiednio: FP – 1% podstawy wymiaru, FS – 1,45% podstawy wymiaru, co łącznie daje 2,45% podstawy wymiaru (wysokość tych składek określa ustawa budżetowa). Opłaca się je za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne. Nalicza się je jednak dopiero wtedy, gdy wynagrodzenie ubezpieczonego stanowiące podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego limitu tej podstawy) w przeliczeniu na okres miesiąca jest równe co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę (w 2022 r. wynosi ono 3.010 zł). Przeliczenia podstawy wymiaru na okres miesiąca dokonuje się poprzez ustalenie (w miesiącu, w którym praca nie była wykonywana przez cały miesiąc), jaka byłaby podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, gdyby pracownik pracował cały miesiąc. Przeliczenia takiego dokonuje się w razie wykonywania zatrudnienia przez część miesiąca, w przypadku:

• rozpoczęcia lub zakończenia zatrudnienia w trakcie miesiąca,
• pobierania przez część miesiąca świadczeń chorobowych,
• korzystania z urlopu bezpłatnego,
• innych nieobecności w pracy powodujących zmniejszenie należnego przychodu za pracę.

Nie opłaca się tych składek za osoby, które ukończyły wiek co najmniej 60 lat w przypadku mężczyzn i 55 lat w przypadku kobiet.

Kilka źródeł dochodu

Jeśli dana osoba ma jeden tytuł do ubezpieczeń (np. w jednej firmie pracuje na etacie lub wykonuje zlecenie), to nie ma wtedy większych trudności z ustaleniem obowiązku opłacania za nią składek na FP i FS. Wątpliwości co do tego mogą się natomiast pojawić w sytuacji, gdy np. pracownik wykonuje pracę na kilku niepełnych etatach i z każdego z nich otrzymuje niskie wynagrodzenie (np. w minimalnej wysokości zmniejszonej proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy) lub wykonuje jednocześnie umowę zlecenia i prowadzi własną firmę. W takich przypadkach o obowiązku opłacania za taką osobę składek na FP i FS decyduje:

• podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z danego tytułu oraz
• wysokość łącznego przychodu, od którego dana osoba ma naliczane do ZUS składki emerytalno-rentowe.

Jeżeli bowiem kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego limitu tej podstawy) pochodzą z różnych źródeł, wówczas obowiązkowe składki na FP i FS opłaca się, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru tych składek wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Tak wynika z art. 104 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia… (Dz. U. z 2022 r. poz. 690 ze zm.).

Obowiązkowe ubezpieczenia

Przesłanką decydującą o obowiązku opłacania składek na FP i FS jest podleganie przez zatrudnioną osobę obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno-rentowym z danego tytułu. Podczas ustalania obowiązku opłacania składek na FP i FS powinny być brane pod uwagę jedynie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, którym dana osoba podlega obligatoryjnie. Należy je wówczas sumować, aby porównać z kwotą minimalnego wynagrodzenia (przykład).

Oświadczenie dla płatnika

Osoba, która uzyskuje przychody np. z kilku umów o pracę, składa każdemu pracodawcy oświadczenie (najlepiej na piśmie). Zobowiązuje ją do tego art. 104 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia (…). W oświadczeniu tym powinna podać czy ze wszystkich posiadanych tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych osiąga łącznie oskładkowany przychód (taki, od którego każdy z płatników nalicza jej do ZUS składki emerytalno-rentowe) w kwocie co najmniej minimalnej płacy, czy nie. Nie należy w nim podawać kwoty wynagrodzenia uzyskiwanego w innej firmie. Analogicznie trzeba postępować, gdy osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę równocześnie np. wykonuje w innej firmie umowę zlecenia lub prowadzi własną firmę.

Na podstawie przedłożonego oświadczenia płatnik będzie wiedział, czy w okresie miesiąca dana osoba uzyskała przychody w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia, czy niższe. Złożenie przez ubezpieczonego takiego oświadczenia jest potrzebne płatnikowi po to, aby mógł on prawidłowo ustalić czy jest zobowiązany do opłacania za ubezpieczonego składki na FP i FS za dany miesiąc.

W żadnym wypadku płatnik nie powinien żądać od zatrudnionej osoby zaświadczenia o wysokości oskładkowanych zarobków wydanego przez inne podmioty, w których ona pracuje. W takiej sytuacji powinien się oprzeć wyłącznie na jej oświadczeniu.

autor: Dorota Wyderska
Gazeta Podatkowa nr 49 (1924) z dnia 2022-06-20

Potrącenia z wynagrodzenia pracownika i zleceniobiorcy. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl