W sytuacji gdy podatnik przy rozliczaniu VAT popełni błąd, w wyniku którego zostanie zaniżone zobowiązanie podatkowe czy zawyżona kwota do zwrotu albo zawyżona kwota do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy, może być ukarany przez organ podatkowy sankcją. Są jednak sytuacje, kiedy podatnik może uniknąć ustalenia sankcji przez urząd skarbowy.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe

W przypadku gdy organ podatkowy stwierdzi, że podatnik:

1) w złożonej deklaracji podatkowej wykazał:

a) kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej,

b) kwotę zwrotu VAT wyższą od kwoty należnej,

c) kwotę różnicy VAT do odliczenia za następne okresy rozliczeniowe wyższą od kwoty należnej,

d) kwotę zwrotu VAT lub kwotę różnicy VAT do odliczenia za następne okresy rozliczeniowe, zamiast wykazania kwoty do wpłaty,

2) nie złożył deklaracji VAT oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego

– określa mu odpowiednio wysokość tych kwot w prawidłowej wysokości oraz ustala sankcję w wysokości do 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu VAT, lub różnicy VAT do odliczenia za następne okresy rozliczeniowe (art. 112b ust. 1 ustawy o VAT).

Przy czym, jeżeli po zakończeniu kontroli w przypadkach, o których mowa powyżej:

1) w pkt 1 podatnik złożył korektę deklaracji uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i najpóźniej w dniu jej złożenia wpłacił kwotę zobowiązania podatkowego lub zwrócił nienależny zwrot,

2) w pkt 2 podatnik złożył deklarację i najpóźniej w dniu jej złożenia wpłacił kwotę zobowiązania podatkowego

– organ podatkowy ustali sankcję w wysokości do 20% (art. 112b ust. 2 ustawy o VAT) – przykład 1.

Natomiast, jeżeli podatnik skoryguje deklarację VAT zgodnie z art. 62 ust. 4 ustawy o KAS (Dz. U. z 2023 r. poz. 615 ze zm.), tj. w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej w zakresie prawidłowości rozliczania VAT i najpóźniej w dniu złożenia tej korekty wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego lub zwróci nienależną kwotę zwrotu, to naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali sankcję w wysokości do 15% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu VAT lub różnicy VAT do odliczenia za następne okresy rozliczeniowe (art. 112b ust. 2a ustawy o VAT) – przykład 2.

W przypadkach, o których mowa w art. 112b ust. 1 pkt 1, ust. 2 pkt 1 oraz ust. 2a ustawy o VAT, w zakresie, w jakim nieprawidłowość była skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę, i wynika w całości lub w części z obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z faktury, która:

1) została wystawiona przez podmiot nieistniejący,

2) stwierdza czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,

3) podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

4) potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 K.c. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.) – w części dotyczącej tych czynności

– wysokość sankcji w części dotyczącej VAT naliczonego wynikającego z powyższej faktury wynosi 100% (art. 112c ustawy o VAT).

Z tym, że zasady dotyczące ustalania sankcji (zarówno w wysokości do 30%, do 20%, do 15%, jak i 100%) nie mają zastosowania w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie albo za przestępstwo skarbowe.

Zasady ustalania sankcji

Jak wskazano w art. 112b ust. 2b ustawy o VAT, organ podatkowy przy ustalaniu sankcji, o których mowa w art. 112b ust. 1-2a ustawy o VAT (tj. do 30%, 20% oraz 15%) musi brać pod uwagę:

1) okoliczności powstania nieprawidłowości,

2) rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości,

3) rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku,

4) kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwotę zawyżenia zwrotu VAT lub różnicy podatku do obniżenia VAT należnego za następne okresy rozliczeniowe,

5) działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

W odpowiedzi z dnia 26 czerwca 2023 r. przekazanej do mediów na zapytania dziennikarzy (id 550103) Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że określenie wysokości sankcji ma charakter uznania administracyjnego. Wymierzenie sankcji uzależnione jest od okoliczności danej sprawy, które to brane łącznie mają zbudować przeświadczenie o uzasadnieniu dla określonej wysokości wartości procentowej. Wskazanie w tym kontekście konkretnej wartości, w jakiej należy wymierzyć sankcję w oderwaniu od konkretnych i złożonych okoliczności stanu faktycznego, zasadniczo nie jest możliwe. Jednocześnie MF uznało, że w przypadku dwóch tożsamych nieprawidłowości wysokość sankcji może się różnić. Powinno to nastąpić przykładowo, gdy jednej z nieprawidłowości dokonał podatnik, który dotychczas nie miał ustalanej sankcji, a druga nieprawidłowość była skutkiem działania podatnika, u którego nieprawidłowości stwierdzono kolejny raz.

Kiedy organ nie ustali sankcji?

Przepisy o VAT wskazują także sytuacje, kiedy organ nie ustala sankcji, o której mowa w art. 112b ust. 1-2a ustawy o VAT, tj.:

1) jeżeli przed dniem wszczęcia kontroli podatnik:

a) złożył odpowiednią korektę deklaracji VAT albo

b) złożył deklarację VAT z wykazanymi kwotami podatku

– oraz wpłacił na rachunek urzędu skarbowego kwotę wynikającą ze złożonej deklaracji albo jej korekty wraz z odsetkami za zwłokę,

2) w zakresie ustalania sankcji, w przypadku gdy zaniżenie kwoty do wpłaty lub zawyżenie kwoty zwrotu VAT lub różnicy podatku do obniżenia VAT należnego za następne okresy rozliczeniowe, wiąże się z:

a) popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami,

b) nieujęciem VAT należnego lub naliczonego w rozliczeniu za dany okres rozliczeniowy, a VAT należny lub naliczony został ujęty w poprzednich okresach rozliczeniowych lub w okresach następnych po właściwym okresie rozliczeniowym, jeżeli nastąpiło to przed dniem wszczęcia kontroli.

Ponadto przepisów art. 112b ust. 1 pkt 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 2a oraz art. 112c ustawy o VAT nie stosuje się do wysokości kwoty odpowiadającej kwocie VAT wynikającej z otrzymanej faktury, zapłaconej z zastosowaniem MPP.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361)

autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa nr 27 (2110) z dnia 2024-04-02

VAT w obrocie krajowym w wyjaśnieniach resortowych i orzecznictwie. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl