Jeżeli pracownik za świadczoną pracę oprócz pensji zasadniczej otrzymuje również różnego rodzaju premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia, to po spełnieniu określonych warunków stanowią one podstawę wymiaru należnego mu świadczenia chorobowego. Świadczenie to ma bowiem niejako zrekompensować pracownikowi (choć tylko w odpowiednim stopniu) utracony w okresie niezdolności do pracy zarobek. Dotyczy to nie tylko składników wynagrodzenia wypłacanych miesięcznie, ale również za okresy dłuższe, np. kwartalne i roczne, choć w tym przypadku obowiązują nieco odmienne zasady uwzględniania ich przy naliczaniu wysokości świadczenia.
Podstawę wymiaru świadczenia chorobowego dla pracowników, co do zasady, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres odpowiednio 12 lub pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Kwestię tę reguluje art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową. Przy czym pod pojęciem wynagrodzenia należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków ubezpieczonego.
Nie tylko wynagrodzenie zasadnicze
Składki na ubezpieczenie chorobowe odprowadzane są zarówno od pensji zasadniczej, jak i od innych składników wynagrodzenia. Dlatego też i one podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru świadczenia chorobowego, choć z pewnym ograniczeniem, wynikającym z art. 41 ustawy zasiłkowej. Otóż zgodnie z tym przepisem nie należy brać pod uwagę składników wynagrodzenia, jeżeli:
- mimo ich oskładkowania przysługują za okres niezdolności do pracy,
- w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, przysługują tylko do określonego terminu – za okres należny po tym terminie,
- ich wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu – za okres jak wyżej.
Odmienne zasady uwzględniania
Premie i inne składniki wynagrodzenia mogą być wypłacane za różne okresy: miesięczne, kwartalne, roczne, półroczne itp. Przekłada się to odpowiednio na zróżnicowany sposób ich uwzględniania w podstawie wymiaru świadczenia chorobowego. O ile bowiem składniki miesięczne dolicza się do poszczególnych miesięcy, za które przysługują, w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, to przy składnikach za dłuższe okresy obowiązuje nieco odmienna zasada.
Przykładowo premie przysługujące za okresy kwartalne, dolicza się do kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Nawet jeśli za niektóre z tych kwartałów pracownik nie otrzymał premii, bez względu na przyczynę jej nieprzyznania. Przy składnikach rocznych natomiast uwzględnieniu podlega 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Kwestię tę reguluje art. 42 ustawy zasiłkowej.
Bez znaczenia jest w tym przypadku, iż okresy te obejmują również miesiące niebrane pod uwagę przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku, wykraczające poza 12-miesięczny okres poprzedzający powstanie niezdolności do pracy.
Jeśli składniki wynagrodzenia przysługują, lecz nie zostały wypłacone do czasu ostatecznego sporządzenia listy wypłat zasiłków chorobowych, do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się te składniki w wysokości wypłaconej za okres poprzedni.
Zdarza się, że pracownik nie był zatrudniony u pracodawcy przez okres czterech kwartałów (całego roku) poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. W takim przypadku składniki za okresy kwartalne (roczne) powinny być uwzględnione proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w tych kwartałach (roku), z których składniki te podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku.
W razie wcześniejszej nieobecności w pracy
Jeżeli pracownik nie otrzymał pełnego wynagrodzenia ze względu na usprawiedliwioną nieobecność w pracy, zasadą wynikającą z art. 38 ust. 2 ustawy zasiłkowej jest, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
- wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy,
- przyjmuje się, po uzupełnieniu do pełnego miesiąca, wynagrodzenie z miesięcy, w których przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
Nie dotyczy to jednak składników należnych pracownikowi za okresy dłuższe niż miesiąc. Otóż nawet jeśli w danym kwartale lub roku pracownik wykonywał pracę przez mniej niż połowę obowiązującego go w tym kwartale lub roku czasu pracy, premie i inne składniki wynagrodzenia wypłacone za te okresy powinny być uwzględnione w podstawie wymiaru zasiłku. Takie stanowisko zajął ZUS w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl.
Przykład
Pracownica chorowała przez kilka dni września br. Do ustalenia podstawy wymiaru należnego jej wynagrodzenia chorobowego płatnik składek przyjął odpowiednio wypłacone ubezpieczonej:
- wynagrodzenie zasadnicze za okres od września 2011 r. do sierpnia 2012 r. oraz
- premie zmniejszane za okres absencji chorobowej, tj.:
- miesięczną – za okres jak wyżej,
- kwartalną – za III i IV kwartał 2011 r. oraz I i II kwartał 2012 r.
- roczną – za 2011 r.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)
autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 81 (913) z dnia 2012-10-08
Świadczenia chorobowe dla pracowników. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
