GAAR, czyli klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, pozwala organom podatkowym podważać czynności, które nie są uzasadnione ekonomicznie, a skutkują optymalizacją podatkową. Sposobem na zminimalizowanie ryzyka zakwestionowania podejmowanych działań jest uzyskanie opinii zabezpieczającej. Odmowę jej wydania można zaskarżyć do sądu administracyjnego.

Przepisy GAAR

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania znajduje zastosowanie, jeżeli głównym lub jednym z głównych celów dokonania czynności przez podatnika jest uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisem, np. zaniżenie zobowiązania podatkowego czy zawyżenie straty, a sposób działania charakteryzuje się sztucznością, np. poprzez nieuzasadnione dzielenie operacji.

Efektem zastosowania klauzuli jest wydanie decyzji niwelującej skutki podatkowe czynności służącej unikaniu opodatkowania. Skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby podjęto czynność odpowiednią. Odpowiednią czynnością – swoistym wzorcem – jest czynność (także zaniechanie działania), której podatnik mógłby dokonać, gdyby postępował rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem zamiarami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem przepisów podatkowych, a sposób postępowania nie byłby sztuczny. Takiej procedury nie stosuje się, gdy okoliczności wskazują, że jedyną intencją podjęcia działania optymalizacyjnego było osiągnięcie korzyści podatkowej. W takiej sytuacji skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.

Odrębnie uregulowano kwestię uzyskania korzyści podatkowej w rezultacie dokonania czynności mającej na celu uniknięcie opodatkowania w wyniku zastosowania przepisu ustawy podatkowej określającego warunki przyznania zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego, wyłączenia z podstawy opodatkowania, w tym wyłączenia przychodów (dochodów) z opodatkowania, lub odliczenia od przychodu, dochodu lub podatku. W tym przypadku skutki podatkowe określa się na podstawie stanu prawnego, jaki zaistniałby, gdyby dany przepis ustawy podatkowej nie miał zastosowania.

Wniosek o opinię

Podatnicy, aby zminimalizować ryzyko zakwestionowania ich działań, mogą wystąpić o wydanie tzw. opinii zabezpieczającej. Przewiduje to art. 119w Ordynacji podatkowej.

Klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie stosuje się w zakresie objętym opinią zabezpieczającą (do dnia doręczenia jej uchylenia lub zmiany).

Opinie zabezpieczające wydaje – na wniosek zainteresowanego lub grupy zainteresowanych – Szef KAS. Przedmiotem sprawy może być czynność planowana, rozpoczęta lub dokonana. We wniosku trzeba m.in. szczegółowo opisać tę czynność, wskazać jej ekonomiczne lub gospodarcze uzasadnienie, określić wynikające z niej korzyści podatkowe, przedstawić własne stanowisko w sprawie (patrz ramka). Wolno załączyć dokumentację dotyczącą spornego przedsięwzięcia, w szczególności oryginały lub kopie umów albo ich projektów. Szef KAS może zwrócić się o wyjaśnienie wątpliwości co do danych zawartych we wniosku lub zorganizować w tym celu spotkanie uzgodnieniowe. Jeżeli wniosek nie zawiera wszystkich koniecznych elementów, trzeba go w wyznaczonym terminie uzupełnić, w przeciwnym razie nie zostanie rozpatrzony. Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej podlega opłacie w wysokości 20.000 zł. Opłata od wspólnego wniosku ulega zwiększeniu o 5.000 zł od piątego i każdego kolejnego zainteresowanego. Należną kwotę trzeba uiścić w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Szef KAS ma na rozpatrzenie wniosku 6 miesięcy od dnia jego otrzymania. Do tego terminu nie wlicza się: okresów zawieszenia postępowania, terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy wnioskodawcy lub z przyczyn niezależnych od organu podatkowego. W przypadkach uzasadnionych złożonością sprawy, w szczególności w razie zasięgnięcia opinii biegłego, termin załatwienia sprawy może być przedłużany, z tym że nie więcej niż o 9 miesięcy.

Skarga na odmowę

Szef KAS odmawia wydania opinii zabezpieczającej, jeżeli przedstawione we wniosku okoliczności wskazują, że do przedstawionej w nim korzyści podatkowej wynikającej z czynności mogą mieć zastosowanie przepisy o GAAR. Odmowę można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Termin wniesienia skargi wynosi 30 dni od dnia doręczenia odmowy wydania opinii zabezpieczającej. Stanowi tak art. 53 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Skarga powinna być zasadniczo wniesiona za pośrednictwem Szefa KAS. Można ją przekazać w formie pisemnej albo przez internet (przesyłając na elektroniczną skrzynkę podawczą organu na platformie ePUAP). Termin wniesienia skargi uważa się jednak za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem skarga zostanie wniesiona wprost do wojewódzkiego sądu administracyjnego – w formie pisemnej lub w postaci dokumentu elektronicznego za pośrednictwem platformy ePUAP. W takim przypadku sąd prześle skargę Szefowi KAS. Skarga musi zawierać konkretne zarzuty wobec organu podatkowego. Mogą one dotyczyć wyłącznie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczenia się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Wojewódzki sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Wniesienie skargi wiąże się z obowiązkiem uregulowania wpisu w wysokości 200 zł. W praktyce wpłaty dokonuje się na wezwanie sądu. Jest na to zasadniczo 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia zawierającego wezwanie. Konsekwencją nieuregulowania wpisu w wyznaczonym terminie jest odrzucenie skargi. Wpis można uiścić gotówką do kasy właściwego sądu administracyjnego lub na jego rachunek bankowy. Niezależnie od wyboru formy płatności należy wskazać: tytuł wpłaty, rodzaj opłacanego pisma oraz sygnaturę akt sądowych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 ze zm.)

Ustawa z dnia 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 41 (1812) z dnia 2021-05-24

Prezentacja wybranych operacji gospodarczych w sprawozdaniu finansowym. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl