» Zmiana metody wyceny rozchodu zapasów

Ustawa o rachunkowości dopuszcza trzy metody wyceny rozchodu zapasów – FIFO, LIFO i cen średnioważonych (por. art. 34 ust. 4 pkt 1-3). Zmiana z jednej, dotychczas stosowanej, na inną powinna być wprowadzona ze skutkiem od początku roku obrotowego, z uwzględnieniem art. 8 ust. 2 ustawy.

Przykładowo, jeśli kierownik jednostki w marcu 2024 r. podjął decyzję o zmianie metody wyceny rozchodu towarów z cen średnioważonych na FIFO, trzeba przeliczyć wszystkie rozchody począwszy od 1 stycznia 2024 r. według nowej metody, tj. FIFO, ewentualną różnicę z tytułu zmiany metody odnieść na konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego” oraz ująć ją w bilansie za 2024 r. jako zysk (stratę) z lat ubiegłych. W informacji dodatkowej należy wskazać, jak zmiana ta wpłynęła na sprawozdanie finansowe za rok obrotowy, w którym zaczęto ją stosować, i powód zmiany. Trzeba też zapewnić porównywalność danych porównawczych, tj. – jeśli to możliwe – zaprezentować w odrębnej kolumnie przeznaczonej dla danych ze sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy wartość towarów według metody FIFO.

» Rezygnacja z ewidencji magazynowej zapasów

Jednostki prowadzące ewidencję magazynową zapasów w ramach uproszczeń mogą zrezygnować z jej prowadzenia i odpisywać wartość zapasów w koszty w dacie ich zakupu czy wytworzenia (por. art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy). Jednak dokonanie tego jest możliwe ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, gdyż jest to zmiana zasad rachunkowości, o której mowa w art. 8 ust. 2 ustawy.

Przykładowo kierownik jednostki może w kwietniu 2024 r., ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2024 r., podjąć decyzję o odpisywaniu towarów w koszty na dzień ich zakupu połączonym z ustalaniem ich stanu na koniec każdego miesiąca. Spisania zapasu towarów w dniu 1 stycznia 2024 r. należy wówczas dokonać w korespondencji z kontem 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”. W bilansie za 2024 r. wystąpi z tego tytułu strata z lat ubiegłych. Trzeba też w informacji dodatkowej zaprezentować wpływ tej zmiany na sprawozdanie i przekształcić odpowiednio dane porównawcze.

» Nowe ceny ewidencyjne zapasów

Nie stanowi zmiany zasad rachunkowości w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy zmiana cen ewidencyjnych przyjętych do księgowania zapasów. O możliwości stosowania takich cen stanowi art. 34 ust. 2 ustawy, przy czym w takim przypadku na dzień bilansowy doprowadza się je odpowiednio do rzeczywistych cen nabycia, zakupu lub kosztu wytworzenia. Stałe ceny ewidencyjne wyrobów gotowych można zmienić w trakcie roku obrotowego.

Przykładowo, gdy jednostka ujmowała wyroby gotowe w ustalonej cenie ewidencyjnej, lecz kierownik jednostki z dniem 1 kwietnia 2024 r. postanowił o jej zwiększeniu, podwyższenia tej ceny można dokonać od 1 kwietnia 2024 r. Nastąpi wówczas wzrost wartości stanu zapasu ujętego w księgach na koncie 60 „Produkty gotowe i półprodukty” w korespondencji z kontem 62 „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów”. W przypadku decyzji o obniżeniu ceny ewidencyjnej wyrobów gotowych z dniem 1 kwietnia 2024 r., na ten dzień dokonuje się zapisu odwrotnego, tj. Wn konto 62 i Ma konto 60.

» Nowy program FK

Ustawa o rachunkowości nie zawiera ograniczeń co do dokonywania zmian systemu finansowo-księgowego (FK) w ciągu roku. Uwzględnienia wymaga jednak, że zmiana taka powoduje konieczność odpowiedniego przetestowania i uzgodnienia danych zmienionego systemu FK oraz zapewnienia ciągłości merytorycznej (porównywalności) danych dostarczanych przez zmieniony system FK oraz danych pochodzących z dotychczas stosowanego systemu FK. Potencjalnie zmiany zasad rachunkowości mogą wynikać m.in. ze stosowania różnych algorytmów wyliczania wartości w dotychczasowym i nowym systemie FK (amortyzacja, wycena zapasów itp.) lub też z zastąpienia wyliczeń dokonywanych poza systemem przez algorytm wbudowany w system FK. Zmiany algorytmów w ciągu roku obrotowego, jako naruszające zasadę ciągłości, nie są dopuszczalne, dlatego na etapie wdrożenia nowego systemu FK potwierdzenia wymaga, poprzez stosowne testy, że rezultaty otrzymywane w wyniku stosowania zmienionych algorytmów objętych nowym systemem FK są zgodne z rezultatami uzyskiwanymi poprzednio. Dokumentację testowania algorytmów zatwierdza kierownik jednostki. Tak wynika z pkt 38 stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie niektórych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz. Urz. Min. Fin. z 2010 r. nr 6, poz. 26).

» Modyfikacje w planie kont

Zmiana w planie kont, która nie powoduje zmiany zakresu (tj. treści) sald wykazywanych w sprawozdaniu finansowym ani nie przyczynia się do zmiany zasad wyceny czy zmiany sposobu przedstawienia wyniku finansowego jednostki (co mogłoby naruszyć porównywalność ujętych na kontach danych), nie stanowi zmiany zasad rachunkowości w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy.

Jak czytamy w pkt 37 stanowiska KSR w sprawie niektórych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych, zmiana planu kont na poziomie poszczególnych kont księgi głównej nie pociąga za sobą automatycznie zmian zasad rachunkowości, o ile bez zmian pozostają zasady klasyfikacji zdarzeń gospodarczych i agregacji danych księgowych. Konieczne jest jednak zapewnienie, aby zmiany planu kont były odpowiednio udokumentowane opisem powiązań pomiędzy dotychczasowym i nowym planem kont włączonym do polityki rachunkowości, zatwierdzonym przez kierownika jednostki.

Można zatem bieżąco wprowadzić zmianę planu kont polegającą np. na zwiększeniu liczby kont syntetycznych bądź analitycznych w celu dostarczania bardziej szczegółowych informacji sprawozdawczych, usunięciu kont nieużywanych, zmianie nazw i symboli kont. Natomiast zmianą zasad rachunkowości w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy, skutkującą od początku roku, będzie np. wprowadzenie zespołu 5 kont w jednostce prowadzącej wcześniej ewidencję kosztów działalności operacyjnej wyłącznie w zespole 4.

» Zmiana wariantu rachunku zysków i strat

Jednostki prowadzące ewidencję kosztów działalności operacyjnej w zespole 4 i 5 mogą wybrać wariant sporządzanego rachunku zysków i strat. Jeżeli jednostka zamierza zmienić sposób ustalania wyniku finansowego i prezentacji danych w rachunku zysków i strat z wariantu porównawczego na wariant kalkulacyjny lub na odwrót, jest to zmiana zasad rachunkowości, o której mowa w art. 8 ust. 2 ustawy. W takim przypadku w sprawozdaniu finansowym, w którym pierwszy raz będzie sporządzany rachunek zysków i strat według nowego wariantu, należy zaprezentować dane porównawcze według tego wariantu. Informację o zmianie wariantu rachunku zysków i strat trzeba także ujawnić w informacji dodatkowej.

» Zmiana wzoru sprawozdania finansowego

Gdy jednostka dotychczas sporządzała sprawozdanie finansowe według podstawowego wzoru z załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, a obecnie zamierza przyjąć status jednostki mikro lub małej i sporządzać sprawozdanie finansowe (lub jego określone elementy) według wzoru z załącznika nr 4 lub 5 do ustawy, dochodzi do zmiany zasad rachunkowości w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy. Tak samo będzie w sytuacji odwrotnej, tj. utraty statusu jednostki mikro lub małej bądź dobrowolnej rezygnacji z niego.

Zgodnie z pkt 7.2 KSR nr 7 warunkiem uzyskania korzyści z zestawienia danych sprawozdawczych i porównawczych jest ich porównywalność, co ma miejsce wtedy, gdy – przy zachowaniu istotności:

Zatem w przypadku sporządzania na koniec kolejnych lat obrotowych sprawozdań finansowych według różnych załączników do ustawy o rachunkowości, szczegółowość wykazywanych danych za rok obrotowy i za rok poprzedzający powinna być taka sama. Dane porównawcze powinny więc zostać odpowiednio scalone lub uszczegółowione w dostosowaniu do danych sprawozdawczych. Sytuację należy także opisać w informacji dodatkowej.