Od 26 kwietnia 2023 r., wraz z wejściem w życie obszernej nowelizacji Kodeksu pracy, pracownicy zyskali nowe uprawnienia związane z wykonywaniem funkcji rodzicielskich lub opiekuńczych. Wspomniana nowelizacja wprowadziła do Kodeksu pracy nowy rodzaj urlopu i zwolnienia od pracy. Mowa tu o urlopie opiekuńczym i zwolnieniu w celu sprawowania opieki nad osobą bliską.

Pięć dni opiekuńczego

Ostatnie zmiany w Kodeksie pracy zwiększyły zakres uprawnień pracowniczych o kolejny rodzaj urlopu, tj. urlop opiekuńczy. Został on uregulowany w art. 173¹ K.p., wprowadzonym do Kodeksu od 26 kwietnia br. Zgodnie z tym nowym przepisem pracownik ma prawo do wspomnianego urlopu w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Przez członka rodziny rozumie się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Wymiar urlopu opiekuńczego wynosi 5 dni w roku kalendarzowym i jest to urlop bezpłatny. Urlopu udziela się na wniosek pracownika złożony (w postaci papierowej lub elektronicznej) najpóźniej na jeden dzień przed planowanym rozpoczęciem urlopu. We wniosku o udzielenie urlopu pracownik powinien wskazać:

• imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych,
• przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika,
• w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny adres zamieszkania tej osoby.

Okres urlopu opiekuńczego jest wliczany do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Do pracownika korzystającego z tego urlopu odpowiednie zastosowanie znajdują m.in.:

• art. 177 K.p. – przewidujący szczególną ochronę zatrudnienia dla pracownicy w ciąży i pracownika korzystającego z urlopu macierzyńskiego (rodzicielskiego, ojcowskiego) oraz określający przesłanki uchylenia tej ochrony,
• art. 186⁴ K.p. – określający warunki powrotu pracownika z m.in. urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego i przewidujący obowiązek dopuszczenia pracownika do pracy na jego dotychczasowym stanowisku.

Urlopu opiekuńczego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Nagła choroba lub wypadek

Kolejnym, nowym uprawnieniem wprowadzonym od 26 kwietnia br. jest prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia za pracę. Wniosek o udzielenie zwolnienia jest wiążący dla pracodawcy, przy czym powinien on być złożony najpóźniej w dniu wykorzystania zwolnienia (art. 148¹ K.p.).

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym omawianego zwolnienia od pracy decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Jeżeli ma być ono udzielane w wymiarze godzinowym, to w przypadku pracownika niepełnoetatowego ustala się je proporcjonalnie do wymiaru etatu tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Należy nadmienić, że regulację dotyczącą zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy (wynikająca z przepisów odrębnych) jest niższa niż 8 godzin.

Do pracownika wykorzystującego zwolnienie od pracy, o którym mowa w art. 148¹ K.p., stosuje się odpowiednio art. 186⁴ K.p. Stanowi on, że pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, ojcowskiego oraz urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.

Przykładowy wniosek o udzielenie urlopu opiekuńczego

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.)

autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 39 (2018) z dnia 2023-05-15

Składki na FP, FS i FGŚP za pracowników oraz zleceniobiorców. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl