Dopuszczenie do przedawnienia roszczeń wywołuje szereg negatywnych konsekwencji. Dłużnik będzie mógł w sądzie skutecznie bronić się podnosząc zarzut przedawnienia. Przedawnionych i nieściągniętych wierzytelności nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Wierzyciel może nie dopuścić do przedawnienia, doprowadzając do przerwania jego biegu. Jest na to kilka sposobów.

Konsekwencje przerwania przedawnienia

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo (art. 124 § 1 K.c.). Jeśli np. przedsiębiorca sprzedał kontrahentowi towar i nie otrzymał zapłaty, to jego roszczenie przedawni się po dwóch latach (art. 554 K.c.). Jeżeli przed upływem tego dwuletniego terminu dojdzie do przerwania przedawnienia (bo np. zostanie złożony wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, pozew, dłużnik uzna roszczenie), to dwuletni termin przedawnienia należy naliczać od początku. Bieg terminu przedawnienia można przerywać wielokrotnie i po każdym przerwaniu nalicza się go od początku.

Przerwanie przedawnienia przed sądem

W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. To samo dotyczy przerwania przedawnienia przez czynność przed innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, a także przez wszczęcie mediacji. Wynika to z art. 124 § 2 K.c. W praktyce oznacza to, że w okresie, gdy sprawą zajmuje się sąd, sąd polubowny czy komornik, przedawnienie w ogóle nie biegnie. Bieg terminu przedawnienia został na początku przerwany (np. wskutek złożenia pozwu do sądu czy wniosku egzekucyjnego do komornika), ale z ponownym jego naliczaniem należy poczekać do zakończenia postępowania. Dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. wyroku, nakazu zapłaty, postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego) zaczyna biec nowy termin przedawnienia. „Termin przedawnienia po jego przerwaniu biegnie na nowo od daty uprawomocnienia się orzeczenia, kończącego postępowanie, o którym mowa w art. 124 § 2 K.c.” – stwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 21 listopada 2012 r., sygn. akt I ACz 953/12.

Sposoby przerwania przedawnienia

Czynności przerywające przedawnienie można podzielić na takie, które musi zainicjować wierzyciel (np. złożenie w sądzie pozwu albo zawezwania do próby ugodowej) oraz takie, które zależą od działania dłużnika (jak uznanie długu). Nie przerywa przedawnienia wysłanie dłużnikowi wezwania do zapłaty.

Gdy zbliża się termin przedawnienia, a wierzyciel nie chce składać w sądzie pozwu o zapłatę, może on w znacznie prostszy i tańszy sposób doprowadzić do przerwania przedawnienia. Należy w tym celu złożyć w sądzie wniosek – zawezwanie dłużnika do próby ugodowej. Wniosek składa się bez względu na wartość przedmiotu sporu do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) przeciwnika. Opłata sądowa od wniosku wynosi 40 zł. Nie ma obowiązku przytaczania we wniosku dowodów i okoliczności faktycznych na poparcie żądań, bo nie jest to pozew. Należy natomiast precyzyjnie oznaczyć roszczenie objęte wnioskiem. Obok wniosku do sądu trzeba wysłać również jego odpis (np. kserokopię) – sąd doręczy ją dłużnikowi. Na skutek prawidłowo wniesionego wniosku sąd wyznaczy posiedzenie pojednawcze, o którego terminie poinformuje obie strony. Jeśli stawią się one w sądzie, będą toczyć się między nimi pertraktacje w celu zawarcia ugody. Nie ma obowiązku jej zawarcia. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Następnie ugoda jest wciągana do protokołu i podpisywana przez strony. Taka ugoda ma moc wyroku. Niestawienie się na posiedzeniu pojednawczym przez osobę, która zawezwanie złożyła, może jednak skończyć się dla niej koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów. Jeśli osoba, która zawezwała przeciwnika do próby ugodowej nie stawi się (osobiście lub przez pełnomocnika) na posiedzenie pojednawcze, to sąd, na żądanie przeciwnika, nałoży na wzywającego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową (art. 186 § 1 K.p.c. – Dz. U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.). Chodzi tu przede wszystkim o zwrot kosztów zastępstwa procesowego strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego.

Uznanie długu

Przerwanie przedawnienia może nastąpić przez czynność dłużnika polegającą na uznaniu przez niego długu. Oświadczenie takie musi być skierowane do wierzyciela i musi do niego dotrzeć. Uznanie może mieć postać umowy, w której obie strony stwierdzają, że określone w niej roszczenie istnieje (tzw. uznanie właściwe). Uznanie tzw. niewłaściwe, które również przerywa przedawnienie, polega na tym, że dłużnik przyznaje się względem wierzyciela, iż dług istnieje. Nie ma znaczenia, czy robiąc to dłużnik zdawał sobie sprawę, że tym samym przerywa przedawnienie. Uznaniem niewłaściwym przerywającym termin przedawnienia jest np. zapłata odsetek, częściowe wykonanie zobowiązania, zwrócenie się przez dłużnika do wierzyciela z prośbą o rozłożenie należności na raty, odroczenie terminu płatności, obniżenie odsetek, zwolnienie z długu.

Do czynności przerywających przedawnienie zalicza się m.in.:

• złożenie pozwu w sądzie powszechnym o spełnienie świadczenia (np. o zapłatę),
• złożenie pozwu w sądzie polubownym o spełnienie świadczenia (np. o zapłatę),
• zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym,
• podniesienie w toku procesu zarzutu potrącenia,
• złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności,
• złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji,
• złożenie w sądzie wniosku o zawezwanie dłużnika do próby ugodowej,
• wszczęcie mediacji w trybie określonym przepisami Kodeksu postępowania cywilnego,
• zawarcie ugody z dłużnikiem,
• uznanie długu przez dłużnika, w tym tzw. uznanie niewłaściwe.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

autor: Andrzej Janowski

Gazeta Podatkowa nr 24 (961) z dnia 2013-03-25

Układy zbiorowe i regulaminy stosowane w zakładach pracy. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl