Umowa zlecenia jest najbardziej popularnym rodzajem umowy o świadczenie usług. Zasadniczo osoba ją wykonująca podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom (społecznym i zdrowotnemu) w ZUS. Zawarcie przez nią kolejnej takiej umowy nie powoduje już tytułu do wszystkich tych ubezpieczeń. Niektóre z nich są dla zleceniobiorcy obowiązkowe, a inne mają charakter wyłącznie dobrowolny. Niedługo nastąpią jednak istotne zmiany w tej kwestii.
ZUS ze zlecenia
Osoba wykonująca pracę wyłącznie na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS. Charakter dobrowolny ma dla niej ubezpieczenie chorobowe. Obowiązkowym ubezpieczeniom zleceniobiorca podlega od dnia oznaczonego w umowie zlecenia, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania, do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.
Kolejne zlecenie
W sytuacji zawarcia z jedną osobą dwóch (przedmiotowo różnych) umów zlecenia, następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń. Aktualnie tylko pierwsza z nich powoduje tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, natomiast z kolejnej zawartej takiej umowy ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla zleceniobiorcy dobrowolne (w przypadku przystąpienia do nich obowiązkowe jest ubezpieczenie wypadkowe). Powyższą kwestię rozstrzyga art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z przepisu tego wynika, iż osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (m.in. z racji wykonywania dwóch umów zlecenia) jest nimi objęta z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Co do zasady, podlega im z umowy, która została zawarta jako pierwsza. Przepis ten pozwala jednocześnie takiemu zleceniobiorcy zmienić (na wniosek) tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podlegać im z drugiej umowy zlecenia. Osoba taka może więc zrezygnować z obligatoryjnego objęcia ubezpieczeniami społecznymi z pierwszej umowy zlecenia – podając jako obowiązkowy tytuł do nich umowę, którą zawarła w terminie późniejszym. Wówczas pierwsze zlecenie będzie dla niej tytułem do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (przykład).
Zmiana tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na drugą umowę zlecenia możliwa jest tylko w okresie równoległego wykonywania tych umów.
Jeśli natomiast druga umowa zlecenia zostanie zawarta z daną osobą po zakończeniu wykonywania przez nią pierwszej takiej umowy, wówczas nie można mówić o zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Po wygaśnięciu pierwszej umowy zlecenia (lub jej rozwiązaniu) i dalszym trwaniu drugiej takiej umowy – tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych staje się wtedy dla zleceniobiorcy druga umowa zlecenia.
Niezależnie jednak od ilości zawartych umów zlecenia z jedną osobą – każda z nich powoduje dla niej tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. W konsekwencji z każdej takiej umowy zleceniodawca opłaca za zleceniobiorcę składkę zdrowotną. Przy czym w takiej sytuacji kwotę wypłaconego mu w danym miesiącu wynagrodzenia z drugiego zlecenia (od którego należna jest tylko składka zdrowotna) dolicza takiej osobie bezpośrednio do kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składki zdrowotnej ustalonej w tym miesiącu z pierwszej takiej umowy. Od tak ustalonej podstawy wymiaru nalicza składkę na to ubezpieczenie. Następnie wyliczone składki ZUS (społeczne i zdrowotną) z obu umów zlecenia wykazuje w jednym bloku imiennego raportu miesięcznego ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 X X.
|
Przykład Pani Anna zawarła z daną osobą umowę zlecenia na okres od 1 kwietnia do 31 maja br., z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 1.800 zł. Z racji jej wykonywania zgłosiła zleceniobiorcę do wszystkich obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS. Z kolei od 1 do 31 maja br. dodatkowo zawarła z tą osobą drugą umowę zlecenia, z wynagrodzeniem miesięcznym równym kwocie 950 zł. Zleceniobiorca w okresie od 1 do 31 maja br. chce podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z drugiej umowy zlecenia. Z pierwszej więc umowy ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą dla niego dobrowolne (nie wnioskuje o przystąpienie do nich). Wobec tego składki społeczne zleceniobiorca będzie miał w tym czasie naliczane od podstawy wymiaru w kwocie 950 zł (a nie od 1.800 zł). Natomiast podstawą wymiaru składki zdrowotnej będzie suma wynagrodzeń z obu umów zlecenia (pomniejszona o składki społeczne finansowane przez zleceniobiorcę z pierwszej umowy zlecenia). |
Zgłoszenie drugiej umowy w ZUS
Osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym podlega zgłoszeniu do tych ubezpieczeń na druku ZUS ZUA. Natomiast w przypadku objęcia danej osoby tylko obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, zgłoszenia do niego dokonuje się na ZUS ZZA. Stosownych zgłoszeń do ubezpieczeń dokonuje płatnik składek. Zatem zawarcie z tą samą osobą drugiej umowy zlecenia, z tytułu której będzie ona podlegać obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, wiąże się z koniecznością przekazania za nią dodatkowego zgłoszenia do tego ubezpieczenia na druku ZUS ZZA. Fakt, że zleceniodawca wcześniej przekazał już za zleceniobiorcę druk ZUS ZUA nie zwalnia go z tego obowiązku.
Jakie zmiany?
Obecnie dla wyboru tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych osoby wykonującej kilka umów zlecenia bez znaczenia pozostaje wysokość wynagrodzenia przysługującego zleceniobiorcy z tytułu świadczenia pracy w ich ramach.
Druki ZUS ZUA i ZUS ZZA dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl.
Natomiast od 1 stycznia 2016 r. wejdą w życie zmiany w zakresie oskładkowania przychodów uzyskiwanych przez jedną osobę z kilku umów zlecenia. Od tego bowiem dnia ich oskładkowanie będzie wymagane aż do czasu, gdy łączna podstawa wymiaru składek merytoryczno-rentowych w danym miesiącu osiągnie wysokość minimalnego wynagrodzenia.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych(Dz. U. z 2015 r. poz. 121)
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 35 (1180) z dnia 2015-04-30
Komentarz do ustawy zasiłkowej – część I. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
