Ochrona przed potrąceniami generalnie przysługuje wynagrodzeniu ze stosunku pracy. Jej przejawem jest wymóg stosowania górnej granicy potrąceń i kwoty wolnej od potrąceń. Oba te instrumenty ochrony przewidziane są w Kodeksie pracy, który, co do zasady, nie dotyczy osób zatrudnionych w ramach umów prawa cywilnego. Od 1 stycznia 2019 r. zakres stosowania tego Kodeksu wobec pracowników cywilnoprawnych ulegnie jednak rozszerzeniu.
Aktualnie słabsza ochrona
Generalnie egzekucja z wynagrodzenia osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych podlega regulacjom Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.). Odwołuje się on jednak w pewnym zakresie do zasad ochrony przed potrąceniami wynikających z Kodeksu pracy. Jak stanowi art. 833 § 1 K.p.c., wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. Przepis ten stosuje się także do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania (art. 833 § 2 K.p.c.).
Pod pojęciem „świadczeń powtarzających się”, o których mowa w art. 833 § 2 K.p.c., rozumie się m.in. wynagrodzenie za pracę z umowy zlecenia, jednak pod warunkiem, że stanowi ono jedyne źródło utrzymania oraz jest regularnie otrzymywane. Jeżeli wynagrodzenie z umowy zlecenia spełnia przesłanki wymagane przez art. 833 § 2 K.p.c., wówczas ochrona przed potrąceniami oparta jest o korzystniejsze dla zatrudnionego przepisy Kodeksu pracy. W takim przypadku bezsporne jest stosowanie regulacji tego Kodeksu dotyczących maksymalnej granicy potrąceń. Stosowanie kwoty wolnej od potrąceń, która jest drugim wyznacznikiem ochrony przed potrąceniami, przez długi czas nie było jednak oczywiste.
Interpretacje urzędowe w sprawie kwoty wolnej
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego są dość ogólne w zakresie, w jakim odwołują się do regulacji Kodeksu pracy dotyczących potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Nie precyzują one o jakie przepisy tego Kodeksu konkretnie chodzi. Nie było więc jasności, czy na gruncie obecnego brzmienia art. 833 § 2 K.p.c. stosowanie kwoty wolnej od potrąceń w stosunku do wynagrodzenia m.in. zleceniobiorcy jest dopuszczalne. Kwestia ta była jednak przedmiotem interpretacji urzędowych. Resorty pracy i sprawiedliwości uznały, że przepisy Kodeksu pracy dotyczące kwoty wolnej odnoszą się również do wynagrodzenia z umowy zlecenia. Różniły się one jednak w ustaleniu metody obliczania tej kwoty.
Ze stanowiska Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej można wywnioskować, że powiązało ono kwotę wolną z minimalną stawką godzinową. Natomiast Ministerstwo Sprawiedliwości opowiedziało się za ustaleniem kwoty wolnej od potrąceń dla zleceniobiorcy w odniesieniu do minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego proporcjonalnie do ilości godzin wykonywanego zlecenia (przykład). Ta ostatnia metoda ustalania kwoty wolnej od potrąceń przy umowie zlecenia koresponduje ze zmianą art. 833 § 2 K.p.c., która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.
Kwota wolna wprost z przepisu
Od 1 stycznia 2019 r. na mocy ustawy o komornikach sądowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 771 ze zm.) art. 833 K.p.c. uzyska nowe brzmienie. Dodany przez ustawę § 21 będzie stanowił, iż art. 87 i art. 871 K.p. stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. Z nowego brzmienia art. 833 K.p.c. będzie więc wynikało jednoznacznie, że do potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy należy stosować kwotę wolną od potrąceń określoną w art. 871 K.p. – o ile zostaną spełnione pozostałe warunki objęcia tego wynagrodzenia ochroną przed potrąceniami.
| Przykład
Pracodawca zatrudnia osobę na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres roku, z wynagrodzeniem ustalonym w stałej stawce miesięcznej, w kwocie 2.500 zł (zleceniobiorca nie posiada innych źródeł utrzymania). Wynagrodzenie to zostało zajęte przez komornika na poczet należności niealimentacyjnych. W grudniu br. zleceniobiorca przepracował 78 godzin. Zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym (w tym chorobowemu), ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz do wynagrodzenia z umowy zlecenia stosuje się 20% koszty uzyskania przychodu. Kwota wolna od potrąceń ustalona w odniesieniu do minimalnego wynagrodzenia za pracę (zgodnie z przytoczoną powyżej opinią resortu sprawiedliwości) wyniesie:
|
| „(…) Wynagrodzenie obliczone w oparciu o minimalną stawkę godzinową (…), gwarantowane przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi w przypadkach określonych w ustawie – powinno korzystać z analogicznej ochrony w zakresie egzekucji jak wynagrodzenie za pracę, jeżeli w konkretnym przypadku będzie ono świadczeniem powtarzającym się, którego celem jest zapewnienie utrzymania. (…)”.
Odpowiedź Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 września 2016 r. na interpelację poselską nr 5695 „(…) W sytuacji gdy zleceniobiorca (…) w danym miesiącu przepracował 100 godzin, w drodze analogii należałoby przyjąć, iż kwoty wolne ulegają obniżeniu jak przy zatrudnieniu na część etatu – zgodnie z art. 871 § 2 K.p. (…). Interpretacja przedstawionego przykładu (…) wymaga odniesienia do konkretnego miesiąca. (…)”. Odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 27 sierpnia 2018 r., na zapytanie naszego Wydawnictwa |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 104 (1561) z dnia 2018-12-27
Rozwiązywanie umów o pracę. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
