Sytuacja, gdy kilka osób solidarnie odpowiada za dług, jest korzystna dla wierzyciela. Może on wybrać, od których dłużników i w jakim zakresie żądać zapłaty. Zwiększa to szanse na wyegzekwowanie należności, bo większa jest liczba osób, od których można domagać się zapłaty całości długu.

Kto odpowiada solidarnie?

Aby kilka osób odpowiadało solidarnie, musi to wynikać albo z czynności prawnej (najczęściej – z treści zawartej umowy), albo z przepisów ustawy. W wielu przepisach zawarte są postanowienia o solidarnej odpowiedzialności kilku osób za dług. Klasycznym przykładem jest tu odpowiedzialność poręczyciela – w braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny (art. 881 Kodeksu cywilnego). Duże znaczenie w praktyce ma przepis przewidujący solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcom (art. 6471 § 5 K.c.). Także wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie (art. 864 K.c.). Z solidarną odpowiedzialnością mamy też do czynienia przy umowie zlecenia: jeżeli kilka osób dało lub przyjęło zlecenie wspólnie, ich odpowiedzialność względem drugiej strony jest solidarna (art. 745 K.c.). Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe (art. 1034 K.c.). Jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane solidarnie, chyba że umówiono się inaczej (art. 370 K.c.). Solidarna odpowiedzialność najemców za zapłatę czynszu wynika z art. 380 § 2 K.c. Zgodnie z nim w braku odmiennej umowy dłużnicy (tu: najemcy) zobowiązani do świadczenia podzielnego (tu: zapłaty czynszu) są odpowiedzialni za jego spełnienie solidarnie, jeżeli wzajemne świadczenie wierzyciela (tu: wynajmującego) jest niepodzielne. Świadczenie polegające na oddaniu rzeczy w najem jest świadczeniem niepodzielnym. Przy najmie lokalu za zapłatę czynszu i innych należnych opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie, przy czym odpowiedzialność tych osób ogranicza się do wysokości czynszu i innych opłat należnych za okres ich stałego zamieszkiwania (art. 6881 K.c.). Przepisów przewidujących solidarną odpowiedzialność kilku osób jest znacznie więcej.

Zasady solidarnej odpowiedzialności

Gdy dłużnikami jest kilka osób, ich odpowiedzialność wobec wierzyciela może mieć charakter solidarny. W takim przypadku to od wierzyciela zależy, czy zażąda zapłaty całości czy części długu od wszystkich, czy tylko od wybranych dłużników. Zapłacenie długu przez któregokolwiek z dłużników zwalnia z tego obowiązku pozostałych. Z drugiej strony aż do zupełnej spłaty wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani do zapłaty.

Jeśli wierzyciel zwolni z długu jednego z dłużników solidarnych, to nie ma to skutku względem pozostałych dłużników – zwolnienie ich nie dotyczy.

Wierzyciel wybiera, kto zapłaci

Jeśli kilka osób odpowiada za dług solidarnie, to wierzyciel może żądać zapłaty całości albo części długu od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Jeśli zatem np. dług wynosi 100.000 zł i odpowiadają za niego solidarnie cztery osoby, to wierzyciel nie ma obowiązku „rozdzielania” długu po równo między wszystkich dłużników i wzywania każdego z nich do zapłaty 25.000 zł. Może to zrobić, ale nie musi. Zamiast tego ma prawo np. wezwać do zapłaty całej kwoty (100.000 zł) tylko jednego, wybranego przez siebie dłużnika lub kilku z nich. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 18 stycznia 2013 r. (sygn. akt V ACa 988/12), uprawnienie wierzyciela do wyboru dłużnika, od którego może żądać spełnienia świadczenia, nie podlega żadnemu ograniczeniu i nie może być skutecznie zakwestionowany przez żadnego z dłużników.

Jeśli kilka osób odpowiada solidarnie, to od wierzyciela zależy, czy zażąda zapłaty całości lub części od wszystkich, czy tylko wybranych dłużników.

Wierzyciel nie musi poprzestać na wysyłaniu wezwań do zapłaty – ma prawo oddać sprawę do sądu. To on decyduje, czy pozwie wszystkich, czy tylko niektórych dłużników solidarnych. „Skoro powódka pozwała tylko jednego z takich dłużników, to nie ma mechanizmów procesowych, które by pozwalały na dopozwanie, wbrew jej woli, także pozostałych dłużników solidarnych” – stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2000 r. (sygn. akt III CKN 1352/00).

Rozliczenia między dłużnikami

Jeśli dłużników odpowiadających solidarnie było kilku, a dług został spłacony przez jednego czy tylko niektórych z nich, powinno dojść do rozliczenia pomiędzy wszystkimi dłużnikami solidarnymi. Z przepisów wynika, ze jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników (art. 376 K.c.). Zatem co do zasady przy rozliczeniach między współdłużnikami solidarnymi należy przyjąć, że dług powinien zostać rozdzielony po równo między nich, chyba że z treści istniejącego między nimi stosunku prawnego wynikają inne zasady rozliczeń. Przykładowo w przypadku odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe obowiązuje zasada, że jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości przypadających im udziałów w spadku (art. 1034 § 1 K.c.).

Należy pamiętać, że chodzi tu o rozliczenia wewnętrzne między dłużnikami – zasady te nie mają więc zastosowania do rozliczenia między dłużnikami a wierzycielem. Wierzyciel może żądać zapłaty nawet całości długu od jednego z dłużników.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

autor: Andrzej Janowski

Gazeta Podatkowa nr 79 (1016) z dnia 2013-10-03

GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.RozliczenieDelegacji.pl