Wysokość świadczeń chorobowych obliczana jest jako odpowiedni procent podstawy wymiaru zasiłku. Dla pracowników podstawę tę co do zasady stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. I nie chodzi tu wyłącznie o pensję zasadniczą, ale również o inne składniki wynagrodzenia, do których zaliczają się m.in. premie i nagrody roczne.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru należnych pracownikowi świadczeń chorobowych (tj. odpowiednio wynagrodzenia i/lub zasiłku chorobowego, a także zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego) co do zasady brane jest pod uwagę wynagrodzenie wypłacone danemu ubezpieczonemu za okres 12 lub – przy krótszym okresie ubezpieczenia – pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy (odpowiednio prawo do danego świadczenia). Tak wynika z art. 92 § 2 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) oraz art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.
Pojęcie wynagrodzenia
Przez wynagrodzenie, dla celów obliczenia podstawy wymiaru zasiłku, należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej).
Chodzi tu zatem nie tylko o wynagrodzenie zasadnicze, ale również i inne otrzymane przez pracownika oskładkowane składniki wynagrodzenia, w tym m.in. wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatki do wynagrodzenia zasadniczego (np. stażowy, funkcyjny, za pracę w godzinach nocnych), a także premie i nagrody.
Z tym zastrzeżeniem, że w podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, o których mowa w art. 41 ustawy zasiłkowej. Nie powinny być zatem brane pod uwagę premie, nagrody i dodatki, które:
- przysługują za okres pobierania tego zasiłku,
- przysługiwały tylko do określonego terminu (należy je wyłączyć z podstawy wymiaru świadczenia należnego za okres po tym terminie).
Składniki roczne
Premie, nagrody i inne składniki roczne dolicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, w wysokości stanowiącej jedną dwunastą kwot, wypłaconych pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Z reguły przysługują one za pełny rok kalendarzowy i są wypłacane na koniec danego roku lub na początku następnego roku.
Jeżeli przykładowo pracownik stał się niezdolny do pracy w marcu 2015 r., podstawę wymiaru należnego mu świadczenia chorobowego co do zasady powinno stanowić przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 lub pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy (np. za okres od marca 2014 r. do lutego 2015 r.), zsumowane z 1/12 premii wypłaconej za rok poprzedzający miesiąc zachorowania, tj. za 2014 r. Tak wynika z art. 42 ustawy zasiłkowej. Oczywiście przy założeniu, że premia ta jest zmniejszana za okres absencji chorobowej i nadal przysługuje.
Sprawa wydaje się prosta, jednak w pewnych okolicznościach może powstać problem z ustaleniem, w jaki sposób składnik roczny powinien być uwzględniony. Zależy to m.in. od tego, czy:
- premia za 2014 r. została już wypłacona,
- pracownik przepracował cały 2014 r.,
- w międzyczasie nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy,
- pracownik wcześniej korzystał ze świadczeń chorobowych.
W każdym przypadku obowiązują pewne reguły (patrz tabela) wynikające wprost z ustawy zasiłkowej lub określone przez organ rentowy w komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl.
| Sytuacja | Sposób postępowania | |
| 1. | Pracownik został zatrudniony z dniem 1 maja 2014 r., a więc nie był zatrudniony przez cały rok poprzedzający powstanie niezdolności do pracy. | Premia roczna podlega uwzględnieniu proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych zatrudnienia w roku poprzedzającym miesiąc zachorowania, tj. w wysokości 1/8 kwoty wypłaconej za 2014 r. |
| 2. | Pracownik jest zatrudniony od 1 stycznia 2010 r., jednak w okresie od 26 czerwca 2013 r. do 25 czerwca 2014 r. przebywał na urlopie bezpłatnym. | Premia roczna podlega uwzględnieniu proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych po powrocie z urlopu bezpłatnego w roku poprzedzającym miesiąc zachorowania, tj. w wysokości 1/6 kwoty wypłaconej za okres od lipca do grudnia 2014 r. |
| 3. | Premia za 2014 r. przysługuje, lecz nie została wypłacona do czasu ostatecznego sporządzenia listy wypłat świadczeń chorobowych. | Do podstawy wymiaru świadczenia chorobowego przyjmuje się premię roczną wypłaconą za okres poprzedni, tj. za 2013 r. Wypłata premii za 2014 r. już po ustaleniu podstawy wymiaru i wypłacie świadczenia nie powoduje ponownego ustalenia tej podstawy. |
| 4. | Sytuacja jak w pkt 3, z tym że premia nie została wypłacona również za 2013 r. | Podstawę wymiaru świadczenia ustala się bez premii rocznej. Po jej wypłaceniu konieczne będzie przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia, z uwzględnieniem premii rocznej, oraz wyrównanie wysokości świadczenia. |
| 5. | Premia za 2014 r. została wypłacona zaliczkowo. | Premię roczną przyjmuje się w wysokości wypłaconej zaliczkowo. Po jej wyrównaniu konieczne będzie przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem wypłaconej kwoty oraz wyrównanie wysokości świadczenia. |
| 6. | Premia roczna nie przysługuje za 2014 r. | Podstawę wymiaru świadczenia ustala się bez premii rocznej. |
| 7. | Z dniem 9 czerwca 2014 r., a więc w roku poprzedzający powstanie niezdolności do pracy, nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy (z całego na 1/2 etatu). | Premię roczną wypłaconą za 2014 r. przyjmuje się proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. w wysokości 1/6 premii należnej za okres od lipca do grudnia 2014 r. |
| 8. | Zmiana wymiaru czasu pracy (z 1/2 na cały etat) nastąpiła z dniem 1 lutego 2015 r., a więc po zakończeniu roku poprzedzającego powstanie niezdolności do pracy. | Premię roczną wypłaconą za 2014 r. przyjmuje się w wysokości 1/12 kwoty przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy (kwotę premii otrzymaną za rok poprzedni należy pomnożyć przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy do poprzedniego wymiaru czasu pracy etatu, tj. przez 2, zgodnie z wyliczeniem: 1 etat : 0,5 etatu = 2). |
| 9. | Pracownik w grudniu 2014 r. korzystał z zasiłku opiekuńczego. Podstawę jego wymiaru stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od grudnia 2013 r. do listopada 2014 r. zsumowane z 1/12 premii wypłaconej za 2013 r. | Premia roczna wypłacona za 2014 r. nie zostanie uwzględniona. Ponieważ przerwa między okresami pobierania należnych pracownikowi świadczeń (zasiłku opiekuńczego i wynagrodzenia chorobowego) była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe (wynosi zaledwie 2 miesiące: styczeń i luty 2015 r.), podstawy wymiaru świadczenia nie ustala się na nowo. Wysokość wynagrodzenia chorobowego za kilka dni marca 2015 r. zostanie ustalona w oparciu o podstawę wymiaru ostatnio wypłacanego zasiłku opiekuńczego. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)
autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 19 (1164) z dnia 2015-03-05
Komentarz do ustawy zasiłkowej – część I. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
