Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w większości przypadków następuje z inicjatywy pracodawcy. W nielicznych sytuacjach takie uprawnienie przysługuje również pracownikowi. Tak jak pracodawca, może on natychmiastowo rozwiązać umowę o pracę, jeżeli druga strona nie wywiązuje się ze swoich podstawowych obowiązków.

Karne zwolnienie bez wypowiedzenia

Kodeks pracy przewiduje dwa przypadki, w których pracownik może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym, tj. bez zachowania okresu wypowiedzenia. Może to mieć miejsce w sytuacjach wskazanych w art. 55 K.p., tj. gdy:

• zostało wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniósł go w terminie wskazanym w tym orzeczeniu do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan zdrowia pracownika (art. 55 § 1 K.p.),
• pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia swoich obowiązków względem pracownika (art. 55 § 1¹ K.p.).

Jeżeli pracownik chce posłużyć się art. 55 K.p. w celu szybkiego zakończenia zatrudnienia, musi dopełnić określonych wymogów formalnych. Pierwszym z nich jest obowiązek wskazania w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy w trybie tego przepisu przyczyny takiego sposobu zakończenia zatrudnienia. Drugi wymóg i jednocześnie ograniczenie czasowe wynika z regulacji, zgodnie z którą rozwiązanie umowy w omawianym trybie musi nastąpić w ciągu miesiąca od uzyskania przez pracownika informacji o uchybieniu ze strony pracodawcy.

W większości przypadków podstawą do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym jest ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika. Kodeks pracy nie zawiera wyliczenia poszczególnych naruszeń. Z pewnością jednak należą do nich m.in.:

• nieterminowa wypłata wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2006 r., sygn. akt  PK 54/06),
• naruszanie dóbr osobistych pracownika poprzez jego poniżanie, szykanowanie i inne jaskrawe przejawy naruszania jego godności (por. wyrok SN z dnia 10 maja 2012 r., sygn. akt II PK 215/11),
• nieopłacanie przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne (por. wyrok SN z dnia 18 marca 2014 r., sygn. akt II PK 176/13).

Należy podkreślić, że nawet w przypadku, gdy podane przez pracownika przyczyny rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 55 K.p. są bezzasadne, rozwiązanie umowy i tak jest skuteczne, a stosunek pracy ulega zakończeniu. Ponadto pracownik, który rozwiązuje umowę na podstawie art. 55 § 1¹ K.p., ma prawo do odszkodowania odpowiadającego wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia, jakie by mu przysługiwało, gdyby z niego skorzystał. W przypadku rozwiązania umowy na czas określony, odszkodowanie jest równe wynagrodzeniu za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika na podstawie art. 55 K.p. pociąga za sobą skutki, jakie prawo wiąże z wypowiedzeniem umowy przez pracodawcę.

Dla pracodawcy tylko odszkodowanie

W sytuacji gdy pracodawca wypowiada lub rozwiązuje umowę w trybie natychmiastowym, pracownikowi przysługuje prawo do wniesienia odwołania. W przypadku gdy to pracownik złoży oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy, ten ostatni jest w gorszej sytuacji – może bowiem dochodzić od pracownika wyłącznie odszkodowania. Jego wysokość odpowiada wynagrodzeniu pracownika za okres wypowiedzenia. Jeżeli rozwiązaniu uległa umowa na czas określony, odszkodowanie dla pracodawcy jest równe wynagrodzeniu za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia (art. 61¹-61² K.p.). Roszczenie o odszkodowanie za niezasadne rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia przez pracownika przedawnia się z upływem roku od ustania zatrudnienia.

Należy podkreślić, że wniesienie roszczenia o wypłatę odszkodowania przez pracodawcę nie blokuje ustania zatrudnienia, nawet jeżeli pracodawca jest przekonany, że podane przez pracownika przyczyny natychmiastowego rozwiązania umowy są bezzasadne. Mimo zastrzeżeń do działań pracownika pracodawca nie może uznać, że porzucił on pracę. W świadectwie pracy jako podstawę prawną ustania stosunku pracy musi wskazać art. 55 K.p., podając dodatkowo, że do rozwiązania umowy doszło za wypowiedzeniem przez pracodawcę. Wskazanie wypowiedzenia jako trybu rozwiązania umowy – co jest konsekwencją przepisu stanowiącego, że rozwiązanie umowy o pracę na podstawie art. 55 K.p. pociąga za sobą skutki, jakie prawo wiąże z wypowiedzeniem jej przez pracodawcę – nie wydłuża jednak okresu obowiązywania umowy. Ulega ona rozwiązaniu z dniem skutecznego złożenia oświadczenia w tej sprawie przez pracownika i taką datę zakończenia zatrudnienia należy podać w świadectwie pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040)

autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 54 (1616) z dnia 2019-07-08

Urlopy związane z rodzicielstwem. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl