Chociaż wydawałoby się, że wszystkie sprawy związane z ubezpieczeniami i składkami w ZUS zostały uregulowane w odpowiednich przepisach, to często w praktyce występują sytuacje, w których płatnicy składek nadal mają wątpliwości. Mogą wtedy występować do ZUS o wydanie pisemnej interpretacji w nurtującej ich sprawie.

Ulgowa podstawa wymiaru składek

Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru składek niż powszechnie obowiązująca przedsiębiorców. Najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia dla takiej osoby wynosi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2013 r. – 480 zł). Przy czym składki na ubezpieczenia społeczne od wskazanej kwoty może opłacać jedynie osoba, która rozpoczyna działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych i spełnia wymagane warunki. Z preferencji tej nie może bowiem skorzystać osoba, która:

• prowadzi lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziła pozarolniczą działalność,
• wykonuje działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem jej rozpoczęcia w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej.

Zatem jedną z sytuacji uniemożliwiających przedsiębiorcy opłacanie składek społecznych od niższej podstawy wymiaru jest wykonywanie działalności na rzecz byłego pracodawcy. Jeżeli więc przedsiębiorca, w ramach prowadzonej, przez siebie działalności gospodarczej będzie wykonywał pracę na rzecz swojego byłego pracodawcy i będą to takie same czynności, jakie wcześniej wykonywał w ramach stosunku pracy, wówczas traci prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od preferencyjnej podstawy wymiaru. Nie w każdym jednak przypadku przedsiębiorca wykonujący usługi na rzecz swojego byłego pracodawcy jest pozbawiony ulgi w opłacie tych składek. Co wynika ze stanowiska ZUS zawartego w odpowiedzi na indywidualną interpretację.

Od 1 lipca br. rozpoczynam prowadzenie swojej pierwszej działalności gospodarczej. Dokonałam już z tego tytułu wszelkich zgłoszeń w CEIDG. W ramach tej działalności będę wykonywać usługi polegające m.in. na tłumaczeniu tekstów dziennikarskich. Jednym z kontrahentów będzie mój były hiszpański pracodawca, u którego byłam zatrudniona do końca maja br. i w ramach swojej pracy również tłumaczyłam teksty. Czy fakt wykonywania usług na rzecz byłego pracodawcy, którego siedziba mieści się w Hiszpanii, pozbawia mnie prawa do skorzystania z ulgowego ZUS?

NIE. Czytelniczka, pomimo wykonywania usług na rzecz byłego hiszpańskiego pracodawcy, będzie mogła z racji prowadzenia działalności gospodarczej opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od ulgowej podstawy wymiaru.

Podjęcie pracy najemnej lub prowadzenie pozarolniczej działalności na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej nie pozbawia przedsiębiorcy prawa do stosowania preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli dla pracownika przez cały okres zatrudnienia właściwe było ustawodawstwo inne niż polskie. W takim przypadku pracy tej nie uznaje się bowiem za wykonywaną na terenie Polski.

Wobec tego Czytelniczka w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej może zadeklarować do podstawy wymiaru składek społecznych kwotę nie niższą niż 480 zł.

„Pojęcie »byłego pracodawcy« nie odnosi się natomiast m.in. do podmiotu, na rzecz którego była świadczona praca w innym państwie członkowskim”.

Interpretacja indywidualna Oddziału ZUS w Lublinie z dnia 12 marca 2013 r., znak: WPI/200000/451/306/2013

Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia

W niektórych przypadkach pracodawca, który nie jest w stanie dłużej kontynuować zatrudnienia pracownika (np. z powodu zmian organizacyjnych i restrukturyzacyjnych w zakładzie), ma prawo skorzystać z możliwości skrócenia okresu wypowiedzenia. Kodeks pracy przewiduje dwie sytuacje, w których okres wypowiedzenia może ulec skróceniu. Jedna z nich to jednostronne działanie pracodawcy w przedmiocie skrócenia okresu wypowiedzenia. Jeżeli bowiem wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy bądź z innych przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, może skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia. Przy czym okres wypowiedzenia nie może być jednak krótszy niż 1 miesiąc. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Czasami odszkodowanie takie, na mocy ustaleń umownych, jest wyższe niż wynagrodzenie jakie przysługiwałoby pracownikowi w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. Takie korzystniejsze ukształtowanie wysokości odszkodowania nie jest wykluczone przez przepisy prawa pracy. Ma ono jednak na celu rekompensatę braku możliwości osiągania wynagrodzenia w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy o pracę. Jest ponadto świadczeniem, które umożliwia zwalnianemu pracownikowi zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych w sytuacji nagłej utraty źródła dochodu. Od tego typu wypłaty nie opłaca się składek ZUS. Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne nie będą również należne w sytuacji, gdy pracodawca ustali (na mocy porozumienia z pracownikiem) wyższą wysokość odszkodowania, niż przewidują przepisy K.p. W tej kwestii o wydanie pisemnej interpretacji zwrócił się do ZUS jeden z płatników.

Z powodu likwidacji działu w naszej firmie rozwiązaliśmy z kilkoma pracownikami stosunek pracy. Trzech z nich miało umowę zawartą na czas nieokreślony. Skróciliśmy im okres wypowiedzenia oraz wypłaciliśmy z tego tytułu odszkodowanie. Przy czym w ramach porozumienia stron ustaliliśmy z tymi osobami wyższą wypłatę odszkodowania, niż wskazana w przepisach. Czy kwota tej wypłaty podlega składkom ZUS?

NIE. Kwota wypłaconego pracownikom odszkodowania (niezależnie od jego wysokości), jako rekompensata nagłej utraty pracy, nie podlega składkom ZUS.

Dla pracowników podstawę wymiaru składek ubezpieczeniowych stanowi przychód w rozumieniu przepisów o pdof, osiągany u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Przy czym do podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych pracowników nie wlicza się m.in. przychodów wymienionych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. nr 161, poz. 1106 ze zm.). W katalogu takich przychodów zawarte zostały m.in. odszkodowania wypłacane pracownikom z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę (§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

„Koniecznym warunkiem wyłączenia takiego świadczenia z podstawy wymiaru składek jest bezpośredni związek pomiędzy wypłatą świadczenia, a rozwiązaniem stosunku pracy, natomiast bez znaczenia pozostaje jego wysokość”.

Interpretacja indywidualna Oddziału ZUS w Lublinie z dnia 22 kwietnia 2013 r., znak: WPI/200000/451/507/ 2013

autor: Aneta Dąbrowska

Gazeta Podatkowa nr 45 (982) z dnia 2013-06-06

Kasy rejestrujące w 2013 r. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl