Zmiana płacy minimalnej – a wzrasta ona z początkiem przyszłego roku z 1.680 zł do 1.750 zł – rzutuje na zakres odpowiedzialności za nienależyte wypełnianie obowiązków wobec fiskusa. Kwota ta wyznacza granicę między przestępstwami skarbowymi a wykroczeniami skarbowymi polegającymi na uszczupleniu należności podatkowych. Konsekwencjami tego rozróżnienia są inny wymiar kar i różne okresy przedawnienia.

Ważny limit

Wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę sprawia, że przesuwa się granica między wykroczeniem skarbowym a przestępstwem skarbowym w przypadkach, gdy uchybienie polega na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Uszczuplenie to nieuiszczenie całej lub części wymaganej kwoty. Narażenie na uszczuplenie polega natomiast na spowodowaniu konkretnego niebezpieczeństwa uszczerbku finansowego. Zagrożenie to jest wysoce prawdopodobne, ale nie musi nastąpić. Do takich przewinień zalicza się: oszustwa podatkowe, wyłudzanie zwrotu VAT, niewpłacenie przez płatnika pobranego podatku itp.

W przypadku gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie kwota nie przekracza w czasie dokonania czynu zabronionego pięciokrotnej wysokości minimalnej pensji, mamy do czynienia z wykroczeniem skarbowym. W przeciwnym razie popełniane jest przestępstwo skarbowe. Obecnie granicę między wykroczeniem skarbowym a przestępstwem skarbowym wyznacza kwota 8.400 zł. Limit ten w przyszłym roku wyniesie 8.750 zł. To samo przewinienie, które dzisiaj kwalifikuje się już jako przestępstwo skarbowe, popełnione w przyszłym roku będzie więc wykroczeniem skarbowym, jeżeli wartość uszczuplenia podatkowego nie przekroczy wspomnianego pułapu.

Wymiar kar

Konsekwencje tego podziału są istotne. Podstawowa różnica to wymiar kary. Sankcjami za przestępstwo skarbowe są grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności. Za wykroczenie skarbowe grozi natomiast grzywna.

Wysokość grzywien orzekanych w sprawach karnych skarbowych zależy od płacy minimalnej. Grzywna za przestępstwo skarbowe jest wymierzana w stawkach dziennych. Sąd musi określić liczbę stawek dziennych wymierzanych za dany czyn oraz wysokość jednej stawki. Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720 (pominięto kwestię kary łącznej i nadzwyczajnego obostrzenia kary). Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej czterystukrotności. Nie za każde przewinienie grozi najwyższy wymiar grzywny. Są przestępstwa skarbowe, za które można orzec najwyżej 240 stawek dziennych (np. za nierzetelne prowadzenie księgi podatkowej), 180 (np. za niewystawienie faktury) czy 120 (np. za niezłożenie w terminie informacji podatkowej).

Grzywnę za wykroczenie skarbowe orzeka sąd w postępowaniu sądowym albo – w przypadku spełnienia określonych wymogów – uprawniony urzędnik w postępowaniu mandatowym. Mandaty karne za nienależyte wywiązywanie się z obowiązków podatkowych mogą wystawiać upoważnieni pracownicy urzędów skarbowych, upoważnieni funkcjonariusze celni oraz inspektorzy kontroli skarbowej. Sąd może wymierzyć grzywnę w granicach od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Urzędnicy mają prawo ukarać grzywną nieprzekraczającą podwójnej wysokości tej płacy.

Przedawnienie czynu

To, czy dany czyn zostanie zakwalifikowany jako przestępstwo skarbowe czy wykroczenie skarbowe, przekłada się również na termin jego przedawnienia.

Karalność przestępstwa skarbowego zagrożonego grzywną, ograniczeniem wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat ustaje, jeśli od czasu jego popełnienia upłynęło 5 lat. Przestępstwo skarbowe, za które można trafić do więzienia na dłużej niż 3 lata, przedawnia się natomiast po 10 latach od jego popełnienia. Należy jednocześnie pamiętać o następującym zastrzeżeniu. Karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy ta należność przedawniła się. Bieg przedawnienia tego typu czynów rozpoczyna się przy tym z końcem roku, w którym upłynął termin płatności należności.

Na ustanie karalności przestępstwa skarbowego trzeba dłużej czekać, jeśli we wskazanym wcześniej okresie zostanie ono wykryte, a wobec sprawcy będzie wszczęte postępowanie. Wówczas przedawnienie czynu zagrożonego grzywną, ograniczeniem wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat następuje z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu, a przestępstwa skarbowego zagrożonego karą więzienia powyżej 3 lat – po 10 latach.

Karalność wykroczenia skarbowego ustaje w zasadzie po upływie roku od jego popełnienia. Inaczej jest w przypadku przewinienia polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Bieg terminu przedawnienia zaczyna się nie w momencie jego popełnienia, lecz z końcem roku, w którym upłynął termin płatności należności.

Termin przedawnienia wykroczenia skarbowego wydłuża się, jeżeli w ciągu roku zostanie wszczęte postępowanie przeciwko sprawcy. Przedawnienie następuje wówczas po 2 latach od zakończenia tego rocznego okresu. Takie wydłużenie występuje bez względu na skutki uchybienia: doprowadzenie do uszczuplenia należności publicznoprawnej, narażenie na uszczerbek finansowy lub brak takich konsekwencji.

Karalność wykroczenia skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 102 (1143) z dnia 2014-12-22

GOFIN poleca praktyczny serwis internetowy www.SerwisBudzetowy.pl